Nếu bạn đang quan tâm đến vấn đề phản ánh là gì? Những ví dụ cụ thể về phản ánh ở trong triết học thì hãy cùng chúng tôi tham khảo những chia sẻ trong bài viết sau đây để hiểu và làm rõ về vấn đề này.
Phản ánh là gì?
Phản ánh là sự tái tạo các đặc điểm của dạng vật chất này ở dạng vật chất khác trong quá trình chúng tác động qua lại lẫn nhau.
Sự phản ánh được phụ thuộc vào vật tác động và vật nhận tác động, ngoài ra chúng luôn mang nội dung thông tin của vật tác động. Kết cấu vật chất càng phát triển, hoàn thiện thì năng lực phản ánh của chúng sẽ càng cao. Điều này đặc biệt quan trọng để có thể làm sáng tỏ nguồn gốc tự nhiên của ý thức.
Phản ánh là gì triết học?
Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, ta có thể chia thành 5 mức độ khác nhau, từ thấp đến cao như sau:
- Phản ánh vật lý
- Phản ánh hóa học.
Phản ánh vật lý và phản ánh hóa học là hình thức phản ánh thấp nhất, đặc trưng cho các vật chất vô sinh, chúng được thể hiện qua những biến đổi cơ – lý – hóa khi tác động qua lại lẫn nhau giữa các vật chất vô sinh. Những phản ánh này là hình thức mang tính thụ động, chưa có định hướng lựa chọn của các vật chất tác động.
- Phản ánh sinh học: Đây là hình thức phản ánh cao hơn so với phản ánh vật lý, phản ánh hóa học, chúng đặc trưng cho giới tự nhiên hữu sinh, phản ánh sinh học thể hiện qua tính kích thích, tính cảm ứng, cũng như tính phản xạ.
- Phản ánh tâm lý: Đây là kiểu phản ánh của động vật được thực hiện dựa trên cơ sở điều khiển của hệ thần kinh trung ương nhờ cơ chế phản xạ có điều kiện.
- Phản ánh năng động sáng tạo (ý thức): Đây là loại phản ánh cao nhất, được thực hiện ở dạng vật chất cao nhất là não người, chúng cũng là những phản ánh mang tính chủ động trong việc lựa chọn, xử lý thông tin để nhằm mục đích tạo ra các thông tin mới.
Xem thêm: Vô thức là gì theo triết học và phật giáo? Ví dụ hành vi vô thức
Phản ánh là gì trong tâm lý học?
Phản ánh trong tâm lý học bản chất chính là sự hấp dẫn của chủ thể với bản thân của chủ thể đó. Các khái niệm truyền thống được đưa ra bao gồm những nội dung, chức năng ý thức của một người cụ thể. Đây là 1 phần của cấu trúc nhân cách bao gồm suy nghĩ, mô hình hành vi, cơ chế cho việc đưa ra quyết định, nhận thức, cũng như phản ứng cảm xúc của chủ thể.
Phản ánh là kỹ năng cho phép các chủ thể kiểm soát trọng tâm của sự chú ý, mà còn giúp chủ thể ý thức được suy nghĩ, cảm xúc của riêng mình. Sự phản ánh giúp cho chủ thể có thể quan sát bản thân từ bên ngoài, nhìn thấy mình thông qua con mắt của những người xung quanh.
Cách mọi người tham gia vào quá trình học và biết cách kiểm soát bản thân cần phải phụ thuộc vào độ sâu của suy tư. Suy tư có thể là một ý nghĩ tập trung hay hiện tượng được di truyền thứ cấp phát sinh từ thực tiễn. Suy tư cũng là lối thoát của thực tiễn vượt ra ngoài ranh giới của chính bản thân nó. Tâm lý của tư duy sáng tạo giúp con người diễn giải quá trình này như một sự suy nghĩ lại và thấu hiểu theo chủ đề của khuôn mẫu, kinh nghiệm.
Sự phản ánh trong tâm lý học mang ý nghĩa quan trọng trong cấu trúc tích hợp nhân cách con người. Chúng ta có thể thấy được rằng quá trình tương tự được diễn ra ở đa số các lĩnh vực của hoạt động tâm lý.
Sự phản ánh trong suy nghĩ là bằng chứng cho thấy một người sẽ có thể kiểm soát được suy nghĩ, hành động của chính mình và hoạt động trí tuệ sao cho hiệu quả.
Sự phản ánh trong tâm lý là điều cần thiết với các chủ thể là những người có khả năng thiết lập, điều chỉnh nhu cầu thích hợp đối với chính bản thân của mình.
Các hình thức của phản ánh
Phản ánh là thuộc tính của tất cả các dạng vật chất, chúng được thể hiện ở nhiều hình thức khác nhau, cụ thể:
Phản ánh vật lí, hóa học
Đây là hình thức phản ánh thấp nhất, đặc trưng cho vật chất vô sinh. Phản ánh vật lí, hóa học thể hiện qua những biến đổi về cơ, lý, hóa, là những thay đổi về kết cấu, vị trí, tính chất lý hóa thông qua quá trình kết hợp, phân giải các chất khi được tác động qua lại lẫn nhau giữa những dạng vật chất vô sinh. Hình thức phản ánh này được mang tính thụ động và chưa có định hướng hay lựa chọn của vật nhận tác động.
Xem thêm: Giai cấp là gì triết học? Nguồn gốc, các giai cấp trong xã hội VN
Phản ánh sinh học
Đây là hình thức phản ánh cao hơn, đặc trưng cho giới tự nhiên hữu sinh, theo đó, phản ánh sinh học được thể hiện qua tính kích thích, tính cảm ứng, phản xạ:
- Tính kích thích: Là sự phản ứng của thực vật, động vật bậc thấp bằng cách thay đổi chiều hướng sinh trưởng phát triển, thay đổi về cấu trúc, màu sắc khi nhận được tác động trong môi trường sống.
- Tính cảm ứng: Là những phản ứng của động vật có hệ thần kinh cao, tạo ra năng lực, cảm giác thực hiện trên cơ sở điều khiển của hệ thần kinh qua cơ chế phản xạ không điều kiện khi bị tác động bởi môi trường bên ngoài lên cơ thể sống.
Phản ánh tâm lý
Đây là phản ánh mang đặc trưng cho động vật đã phát triển đến trình độ có hệ thần kinh trung ương, thực hiện thông quá cơ chế phản xạ có điều kiện với các tác động của môi trường sống.
Phản ánh ý thức (phản ánh năng động, sáng tạo)
Đây là hình thức phản ánh năng động, sáng tạo chỉ có duy nhất ở con người. Phản ánh này có tính định hướng, chủ động lựa chọn thông tin, xử lý thông tin để tạo ra thông tin mới, giúp phát hiện ý nghĩa của những thông tin đó.
Bộ óc người là cơ quan phản ánh thông qua các giác quan, hiện thực khách quan là đối tượng phản ánh được tác động vào những giác quan của con người.
Ví dụ về phản ánh ý thức dựa trên thực tiễn trong tác phẩm Tây Du Ký, đây là tác phẩm hư cấu với những nhân vật hư cấu, cùng các tình tiết hư cấu nhưng viết dựa trên câu chuyện có thật về một vị sự trải qua quãng đường cực kỳ dài, gian truân, vất vả để có thể lấy được cuốn kinh về truyền dạy cho đất nước mình. Năm thầy trò trong tác phẩm chính là sự sáng tạo từ 5 tính cách có thật trong mỗi con người.
Tìm hiểu cơ chế của phản ánh ý thức
Đây là hình thức phản ánh cao nhất của thế giới vật chất, tuy nhiên ý thức lại là thuộc tính của một dạng vật chất sống được tổ chức đặc biệt của bộ não người. Bộ não người cũng là sản phẩm của quá trình phát triển từ thế giới vật chất và xã hội, nó sở hữu cấu trúc tinh vi, phức tạp, gồm hàng chục tỷ tế bào thần kinh.
Não người là cơ quan trung ương của hệ thần kinh ở con người, có nhiệm vụ thu thập, phân tích, xử lý, cũng như điều khiển hoạt động của con người. Bộ óc của con người có tác dụng thu nhận các phản ánh từ các giác quan nhằm phân tích, lọc bỏ, cũng như khái quát thành tri thức, trí thức.
Những hình thức này tương ứng với các hình thức tiến hóa của vật chất ở trong giới tự nhiên.
Sự khác nhau giữa ý thức với hình thức phản ánh tâm lý
Phản ánh tâm lý là trình độ phản ánh cao nhất, mang tính bản năng của những loài động vật bậc cao, được xuất phát từ nhu cầu sinh lý tự nhiên, trực tiếp của các cơ thể động vật chi phối.
Một số loài động vật bậc cao ban đầu đã có trí khôn, trí nhớ, suy nghĩ nhưng đó vẫn chỉ là cái tiền sử duy nhất gợi ý cho ta tìm hiểu bộ óc tư duy của người đã ra đời như thế nào.
Còn ý thức là hình thức phản ánh chỉ có ở con người, chúng là những phản ánh thế giới hiện thực bởi bộ óc con người. Ý thức có đặc tính tích cực, năng động, sáng tạo và luôn gắn bó chặt chẽ với hiện thực xã hội.
Đây là những đặc tính căn bản nhằm để phân biệt trình độ phản ánh ý thức với trình độ phản ánh tâm lý động vật.
Hy vọng những chia sẻ trên đây mà chúng tôi mang đến đã giúp bạn đọc hiểu được phản ánh là gì, cũng như những vấn đề liên quan đến nội dung này để có thể hiểu hơn được nhiều điều thú vị xung quanh cuộc sống của chúng ta.
