Sự xuất hiện của chế độ tư hữu đã khiến xã hội bắt đầu có sự phân hóa tài sản, chức năng lao động. Thế nên, xuyên suốt theo dòng lịch sử của nhân loại đã dẫn đến sự ra đời của giai cấp. Bài viết sau đây chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về giai cấp là gì, nguồn gốc, cũng như những các giai cấp hiện có trong xã hội Việt Nam.
Giai cấp là gì trong triết học
Theo chủ nghĩa duy vật lịch sử, sự hình thành của các giai cấp xã hội trên thế giới là khách quan, cũng như gắn liền với các giai đoạn phát triển lịch sử nhất định của hoạt động sản xuất. Theo đó, Lê Nin cũng từng đưa ra định nghĩa cụ thể về giai cấp như sau:
Giai cấp là những tập đoàn to lớn bao gồm các đối tượng khác nhau về địa vị trong hệ thống sản xuất xã hội nhất định. Các đối tượng khác nhau về địa vị trong một hệ thống sản xuất xã hội nhất định sẽ có sự khác nhau với tư liệu sản xuất, tổ chức lao động xã hội. Từ đó dẫn tới sự khác nhau về cách thức hưởng thụ và của cải xã hội. Giai cấp cũng được xem là một phạm trù mang tính lịch sử.
Nguồn gốc hình thành giai cấp
Nguồn gốc giai cấp theo chủ nghĩa duy vật lịch sử khẳng định là do các nguyên nhân về kinh tế. Xã hội ngày càng phát triển, việc dùng công cụ bằng kim loại giúp cho năng suất lao động tăng lên, điều này dẫn đến sự phân chia lại lao động gồm lao động chân tay, lao động trí óc,…
Chính điều này đã khiến chế độ ăn chung, làm chung không còn phù hợp nữa, thay vào đó là hình thức sản xuất chung. Tư liệu sản xuất và sản phẩm làm ra là 2 tài sản riêng thay vì chung như trước.
Sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất xuất hiện, thay thế cho sở hữu cộng đồng như trước đây. Sự ra đời của chế độ tư hữu dẫn đến sự bất bình đẳng về tài sản. Vì vậy mà xã hội đã bị phân hóa thành các giai cấp khác nhau gồm giai cấp thống trị và giai cấp bị trị.
Vậy có thể thấy rằng cơ sở hình thành trực tiếp của giai cấp là chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất. Giai cấp hình thành chủ yếu theo hai con đường:
- Sự phân hóa nội bộ công xã thành kẻ thống trị và người bị trị.
- Tù binh bị bắt trong chiến tranh giữa các bộ lạc không bị giết mà họ bị biến thành nô lệ.
Chế độ chiếm hữu nô lệ là chế độ có giai cấp đầu tiên của lịch sử nhân loại, tiếp đến là chế độ phong kiến, chế độ tư bản chủ nghĩa. Chế độ tư bản được xem là bước phát triển cuối cùng, cao nhất về xã hội có giai cấp.
Xem thêm: Hy sinh là gì? Dẫn chứng về sự hi sinh thầm lặng trong cuộc sống
Đấu tranh giai cấp là gì?
Đấu tranh giai cấp là những cuộc đấu tranh giữa các giai cấp mà lợi ích của họ đối nghịch nhau. Đây là động lực thúc đẩy sự vận động, phát triển của xã hội phân chia giai cấp.
Việc đấu tranh giai cấp thúc đẩy sự phát triển xã hội, thông qua quá trình đấu tranh mà xung đột giữa lực lượng sản xuất mới và quan hệ sản xuất cũ được giải quyết. Từ đó dẫn đến sự chuyển mình từ một chế độ xã hội lỗi thời sang chế độ mới cao hơn.
Cũng chính sự đấu tranh này mang đến sự cải thiện của toàn bộ đời sống xã hội. Những mâu thuẫn này chỉ có thể được giải quyết bằng các cuộc đấu tranh để thay thế quan hệ sản xuất cũ bằng quan hệ sản xuất mới. Từ đó, tạo điều kiện cho sự phát triển của sản xuất xã hội, thúc đẩy đời sống xã hội đi lên.
Đấu tranh giai cấp, đỉnh cao là thời kỳ cách mạng chính là đòn bẩy để giúp mang lại sự thay đổi về hình thái kinh tế – xã hội.
Kết cấu xã hội – giai cấp
Mỗi kiểu xã hội sẽ có kết cấu giai cấp xã hội riêng, nhưng đều gồm 2 thành phần cơ bản đối lập nhau:
- Chế độ nô lệ: Chủ nô – nô lệ
- Chế độ phong kiến: Địa chủ – nông dân
- Chế độ tư bản: Tư sản – vô sản.
Hai giai cấp cơ bản của mỗi chế độ là sản phẩm của chính chế độ kinh tế – xã hội đó, cũng là giai cấp quyết định sự tồn tại, phát triển của hệ thống sản xuất trong xã hội đó. Giai cấp thống trị tiêu biểu cho bản chất của chế độ kinh tế – xã hội đang tồn tại.
Ngoài 2 giai cấp cơ bản trên thì còn có giai cấp không cơ bản (như tập đoàn giai cấp tàn dư của phương thức sản xuất cũ), tầng lớp trung gian và tầng lớp trí thức. Đây đều là các tầng lớp, không được gọi là giai cấp vì không gắn với một phương thức sản xuất nào.
Xem thêm: Đạo Đức là gì? Ý nghĩa các loại đạo đức trong cuộc sống
Tìm hiểu các tầng lớp giai cấp trong xã hội Việt Nam
Tầng lớp “Sĩ”
Sĩ là tầng lớp tri thức, đó là những người hiểu biết về chữ nghĩa như: thầy đồ, quan lại, học trò,… Thời đại ngày xưa, tầng lớp sĩ đặc biệt được coi trọng, họ cũng không tham gia trực tiếp vào sản xuất hay khởi nghĩa đấu tranh.
Tuy nhiên, vào thời điểm kháng chiến chống giặc ngoại xâm, tầng lớp này cũng tham gia đấu tranh bằng chính tri thức của mình.Đã là người Việt thì đều đồng lòng chống giặc, không phân biệt tầng lớp cao hay thấp.
Tầng lớp “Nông”
Nông là tầng lớp nông dân, đây chính là lực lượng lao động chủ yếu trong xã hội ngày xưa. Thực tế, nông dân là tầng lớp phải chịu sự áp bức, bóc lột lớn nhất đến từ quân xâm lược, thực dân và đế quốc.
Cho nên họ luôn nung nấu quyết tâm giành lại chính quyền, giành lại độc lập để có được cuộc sống bình yên. Đây là tầng lớp đông đảo nhất trong xã hội Việt Nam, tham gia tích cực vào lực lượng quân đội để bảo vệ Tổ quốc.
Tầng lớp “Công”
Công hay còn gọi là công nhân, là những người tham gia vào sản xuất trong dây chuyền công nghiệp hay làng nghề truyền thống. Lực lượng công nhân cũng rất đông đảo, họ phải chịu những áp bức bởi các công xưởng – nơi mà thực dân xâm lược bóc lột sức lao động.
Khi diễn ra kháng chiến, tầng lớp công nhân cùng tham gia kháng chiến, sẵn sàng chiến đấu để bảo vệ tổ quốc.
Tầng lớp “Thương”
Thương là thương nhân, đây là những người thực hiện đóng vai trò buôn bán. Họ cũng là người tham gia vào cuộc kháng chiến chống quân xâm lược.
Tầng lớp “Binh”
Binh có nghĩa là binh lính, là lực lượng quân đội luôn đi đầu, hy sinh trong những trận chiến chống quân xâm lược, bảo vệ đất nước. Đây được xem là tầng lớp quan trọng nhất ở trong xã hội Việt Nam.
Xem thêm: Thái độ là gì? Ý nghĩa, thành phần, dẫn chứng về thái độ
Tác động của giai cấp với những giá trị xã hội
Sự khác biệt giàu và nghèo
Tư liệu sản xuất và giai cấp có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Người sở hữu càng nhiều tư liệu sản xuất thì càng có nhiều quyền lực, cùng sự giàu có. Nhờ đó mà họ dễ đạt được thành công cao hơn so với những người khác.
Ngược lại với những người có giai cấp thấp trong xã hội lại hoàn toàn ngược lại. Với nguồn tài sản ít ỏi và vị trí xã hội thấp kém, nên họ không thể tiếp cận được môi trường phát triển tốt. Nên thu nhập không cao, nguy cơ nghèo đói xuất hiện. Các vấn đề an sinh xã hội phần lớn xảy ra ở trong nhóm này.
Sự phân hoá giàu nghèo gắn với sự bất bình đẳng xã hội và phân công lao động. Sự phân hóa này mặc dù có ưu điểm là góp phần kích thích sự phấn đấu của con người, gia tăng phúc lợi xã hội. Nhưng nó cũng chính là nguyên nhân làm chậm tốc độ tăng trưởng kinh tế, gây ra nhiều tệ nạn, làm ảnh hưởng đến an ninh xã hội.
Bất bình đẳng về quyền lợi của con người
Giai cấp tác động đáng kể đến bất bình đẳng về quyền con người. Tầng lớp giàu có dùng quyền lực và tài sản của mình để bảo vệ quyền lợi. Còn những người nghèo bị phân biệt đối xử, không được hưởng những quyền lợi cơ bản để phát triển.
Vì thế, chính phủ cần có chính sách và biện pháp nhằm cân bằng dân chủ để mọi người có thể được hưởng những quyền lợi cơ bản về giáo dục, lao động, sức khỏe, an sinh xã hội. Bên cạnh đó cũng cần thực hiện công bằng xã hội về thu nhập giữa các tầng lớp khác nhau.
Thách thức sự tiến bộ xã hội
Sự phân hóa giai cấp nghiêm trọng là nguy cơ đối với sự phát triển xã hội. Nhóm giàu có nắm trong tay quá nhiều của cải, quyền lực gây ra sự bất bình đẳng về quyền lợi con người, nhu cầu phát triển. Vì thế mà mâu thuẫn xã hội ngày càng gay gắt, làm nảy sinh nhiều tệ nạn xã hội, ảnh hưởng đến sự phát triển của quốc gia.
Để xử lý vấn đề này thì sách phân hoá lao động việc làm và thu nhập được thiết lập nhằm đảm bảo sự phân hoá được cân bằng. Giúp nâng cao trình độ phát triển của nhóm giai cấp thấp hơn.
Qua đây chúng ta đã hiểu được giai cấp là gì, cũng như nguồn gốc và sự phân hóa giai cấp trong xã hội. Hy vọng chúng là những thông tin hữu ích giúp bạn có thể hiểu rõ hơn về vấn đề giai cấp.
