Đảo ngữ là một trong những nội dung đặc biệt quan trọng trong chương trình giáo dục ngữ văn. Để biết được biện pháp đảo ngữ là gì cho ví dụ cụ thể, cũng như tác dụng về câu đảo ngữ là gì, mời bạn đọc cùng chúng tôi tìm hiểu ngay bài viết sau đây!
Phép đảo ngữ là gì trong tiếng Việt?
Đảo ngữ là hiện tượng làm đảo ngược vị trí động từ, trợ từ lên trước chủ ngữ với mục đích giúp người viết nhấn mạnh, thể hiện cảm xúc tốt hơn và giúp tạo ra đường nét, hình ảnh, chiều sâu cho lời văn, ý thơ.
Thực tế, việc thay đổi trật tự này không hề làm mất đi mối quan hệ cú pháp vốn có của câu, đây là sự thay đổi mang dụng ý nghệ thuật, giúp tăng tính gợi hình, truyền cảm cho diễn đạt của câu.
Ví dụ 1:
“Chất trong vị ngọt mùi hương
Lặng thầm thay những con đường ong bay”
(Nguyễn Đức Mậu)
Ở câu thơ thứ 2, nếu như theo cú pháp thông thường thì sẽ phải là “Thay những con đường ong bay lặng thầm”. Nhưng trong câu thơ này nhà thơ đã tiến hành đảo vị ngữ “lặng thầm” lên đầu câu, trước vị trí của chủ ngữ, nhờ đó giúp nhấn mạnh ý nghĩa đẹp đẽ về sự lao động thầm lặng, không biết mệt mỏi của những chú ong. Việc đảo ngữ giúp cho mạch thơ trở nên trôi chảy, từ đó làm tăng tính gợi hình, biểu cảm hơn cho câu thơ.
Ví dụ 2:
“Lom khom dưới núi, tiều vài chú
Lác đác bên sông, rợ mấy nhà”
(Trích bài thơ Qua đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan)
Nếu như viết đúng ngữ pháp thì câu thơ này sẽ phải viết là: “Vài chú tiều lom khom dưới núi” và “Bên sông lác đác rợ mấy nhà”. Nhà thơ đã thực hiện biện pháp đảo ngữ “lom khom” và “lác đác” lên đầu để giúp nhấn mạnh vẻ nhỏ bé, hiu quạnh của cảnh vật giữa núi rừng rộng lớn, bao la. Nhờ đó bật lên tâm trạng cô đơn, cô quạnh trong tâm hồn của tác giả.
Xem thêm: Tính từ là gì? Phân loại, tác dụng, ví dụ về tính từ trong Tiếng Việt
Phân loại đảo ngữ
Hình thức của biện pháp đảo ngữ rất đa dạng, ta có thể tiến hành phân loại đảo ngữ thành những loại sau đây:
- Đảo ngữ thành phần ở trong câu
Ví dụ: Vị ngữ được đảo lên trước chủ ngữ như câu thơ “Lác đác bên sông rợ mấy nhà” thay vì “Mấy rợ, mấy nhà lác đác bên sông”.
- Đảo ngữ các thành tố cụm từ
Ví dụ: Thực hiện đảo ngữ các thành tố thành “Biếc đồi nương” thay việc để là “Đồi nướng biếc”.
Xem thêm: Trạng từ là gì Tiếng Việt? Phân loại, tác dụng, cách dùng trạng từ
Tác dụng của biện pháp đảo ngữ
Biện pháp tu từ của đảo ngữ có tác dụng giúp nhấn mạnh các sự vật, hình ảnh, con người nhằm giúp gây sự chú ý đối với người đọc, giúp thể hiện cảm xúc, tâm tư của người nói, người viết.
Đảo ngữ cũng là một trong những biện pháp tu từ, vì thế chúng còn có tác dụng giúp tăng sức gợi cảm, gợi hình, giúp câu thơ trở nên sinh động, hấp dẫn và hay hơn.
Có thể thấy việc thay đổi trật tự câu từ nhằm giúp tạo ra dụng ý nghệ thuật, tạo ra sắc thái tu từ cho câu.
Xem thêm: Từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội là gì? Tác dụng, ví dụ
Một số ví dụ về bài tập đảo ngữ tiếng Việt
Biện pháp đảo ngữ có khá phức tạp, cho nên nên dễ khiến chúng ta gặp nhầm lẫn khi phân tích cấu trúc câu, cũng như vai trò của ý đảo trong các ý thơ, lời văn. Cho nên, người học phải thực hành nhiều mới có thể nắm vững được kiến thức này. Một số ví dụ cụ thể về bài tập đảo ngữ sau đây sẽ rất hữu ích đối với bạn đọc:
Bài tập 1: Câu nào dùng biện pháp đảo ngữ trong 2 câu dưới đây? Chỉ rõ tác dụng gợi tả, nhấn mạnh ý của câu văn đảo ngữ
a, Đằng xa, trong mây mờ, bóng những nhịp cầu sắt uốn cong, vắt qua dòng sông dần hiện ra.
b, Đằng xa trong mây mờ, đã hiện ra bóng những nhịp cầu sắt uốn cong, vắt qua dòng sông dần hiện ra.
Đáp án:
Câu văn (b) có dùng biện pháp đảo ngữ, cụ thể đảo vị ngữ lên trước chủ ngữ. Việc đảo ngữ này giúp gợi tả rõ bức tranh cảnh vật.
Bài tập 2: Chỉ ra tác dụng của biện pháp đảo ngữ được dùng trong bài thơ sau đây:
“Xóm làng xanh mát bóng cây
Sông xa trắng cánh buồm bay lưng trời”
(Quê em – Trần Đăng Khoa)
Đáp án:
Những từ “xanh mát” ở câu thơ 1 và “trắng” ở trong câu thơ 2 thông thường sẽ được diễn đạt như sau: bóng cây xanh mát, cánh buồm trắng. Việc tác giả sử dụng biện pháp đảo ngữ “xanh mát bóng cây”; “trắng cánh buồm” giúp tính từ “xanh mát”, “trắng” mang đặc điểm như động từ, nhờ đó giúp nhấn mạnh ý miêu tả, gợi cảm xúc cho người đọc.
Xem thêm: Điệp từ là gì? Cấu trúc, tác dụng và ví dụ về điệp từ
Bài tập 3: Từ kiến thức đã biết về đảo ngữ, bạn hãy diễn đạt lại những câu dưới đây để giúp câu văn trở nên sinh động và gợi cảm hơn?
- Nước sông Hương xanh biêng biếc, màu hoa phượng vĩ đỏ rực ngay bên bờ.
- Xa xa, những ngọn núi nhấp nhô, vài cánh chim chiều bay thấp thoáng về tổ.
Lời giải:
- Xanh biêng biếc nước sông Hương, đỏ rực ngay bên bờ màu hoa phượng vĩ.
- Xa xa, nhấp nhô những ngọn núi, lững thững vài cánh chim chiều bay về tổ.
Hy vọng những thông tin mà chúng tôi mang tới trên đây đã giúp bạn đọc có thể trả lời được cho câu hỏi đảo ngữ là gì, cũng như có thể áp dụng biện pháp này trong câu giúp cho lời văn, ý thơ được sinh động, biểu cảm hơn.
