Câu nói phi thương bất phú được xem là châm ngôn sống của người xưa, tuy nhiên hiện nhiều người cho rằng đây cách viết sai, cách viết đúng phải là phi nông bất phú. Cùng tìm hiểu phi thương bất phú là gì sau đây để biết được đâu là cách viết đúng nhất nhé!
Phi thương bất phú nghĩa là gì?
Về đúng nghĩa thì từ “phi thương” có nghĩa là không làm kinh doanh, buôn bán, còn từ “bất phú” có nghĩa là không thể giàu sang và không thể phất lên được. Hiểu một cách hoàn chỉnh có nghĩa là nếu như bạn không kinh doanh, trao đổi buôn bán thì sẽ mãi chẳng thể giàu được.
Trước đây những phú thương với công việc buôn bán đã trở thành những người giàu có, sở hữu nhiều đất đai, của cải. Họ được gọi là thương gia cô cùng giàu có. Chính vì thế mới có câu nói phi thương bất phú.
Phi thương bất phú hay phi công bất phú là cách viết đúng?
Đây là quan niệm có từ thời phong kiến Trung Quốc được du nhập vào nước ta bởi Cụ Bảng nhãn Lê Quý Đôn. Cụ Lê Quý Đôn là một danh sỹ, bác học cuối triều Lê đã tổng kết lại của nói này và trở thành phương châm phát triển đất nước.
Ở thời phong kiến kinh tế, xã hội chưa phát triển, các hoạt động nhằm nâng cao tri thức, dân trí, tạo ra của cải vật chất trong xã hội đều tập trung bởi 4 lực lượng chính là: Sỹ, nông, công, thương, cụ thể:
– Sỹ: Là giai cấp đầu tiên, đặc biệt được xã hội trọng vọng, đây là tầng lớp trí thức, có học, có hiểu biết về chữ nghĩa như: Thầy đồ, thầy thuốc, quan lại, thầy tướng số.
– Nông: Nhằm để chỉ những người trồng trọt, chăn nuôi, đốn củi, đánh cá,…
– Công: Nhằm để chỉ những người làm thủ công nghiệp, làm thuê trong các làng nghề truyền thống như: Dệt, chạm bạc, khâu nón, làm tranh, mộc, rèn…
– Thương nhân: Là lực lượng buôn bán, phân phối của cải ở trong xã hội.
Cả 4 thành phần xã hội này được gọi chung là tứ dân, cùng với đội ngũ vua quan hình thành nên các tầng lớp và lực lượng xã hội phong kiến. Suốt mấy nghìn năm chiều dài của lịch sử phong kiến phương Đông, mặc dù các triều đại có nhiều đổi thay nhưng xã hội cơ bản vẫn luôn được vận hành theo mô hình này.
Xem thêm: Ngưu tầm ngưu mã tầm mã là gì? Giải thích nguồn gốc, ý nghĩa
Vì thế nên cụ Lê Quý Đôn đã tổng kết, xác định vai trò, tính chất từng loại hình và tạo ra câu châm ngôn nổi tiếng là: “Phi sỹ bất hưng, phi nông bất ổn, phi công bất phú, phi thương bất hoạt”.
Câu này có nghĩa là: Không có tri thức thì xã hội sẽ không hưng thịnh, không có nông nghiệp xã hội sẽ rơi vào bất ổn, không có công nghiệp đất nước sẽ không giàu, không có thương mại xã hội sẽ không hoạt động.
Thành phần sỹ và nông tiếp tục được chia nhỏ ra, trong đó thì thành phần sỹ gồm có 4 loại là:
– Nho để chỉ những người dạy học
– Y nhằm để chỉ những người khám bệnh kê đơn, bốc thuốc
– Lý là người hành nghề địa lý, chọn hướng làm nhà cửa, đền chùa, mồ mả,.. và những người làm thầy cúng, thầy bói, lấy số tử vi.
Còn nông gồm 4 thành phần bao gồm:
– Ngư: đánh cá
– Tiều: hái củi
– Canh: trồng trọt
– Mục: chăn nuôi.
Tám thành phần trên kết hợp với lực lượng công, thương, vua, quan tạo nên 12 thành phần chính trong xã hội. Đây được ví như 12 bến nước khi người con gái đi lấy chồng không biết sẽ cập vào bến nào.
Từ câu châm ngôn của cụ Lê Quý Đôn, sau đó đã tạo ra nhiều câu châm ngôn hài hước như: “Nhất sỹ nhì nông, hết gạo chạy rông, nhất nông nhì sỹ”,… Trên thực tế thì cách chia này chỉ mang tính tương đối, bởi thực tế có người vừa dạy học, vừa xem số tử vi, cũng có người vừa chăn nuôi, vừa trồng,…
Mặc dù hiện nay cách thức phân chia giai cấp, ngành nghề có sự khác nhau, tuy nhiên cơ bản nhìn chung vẫn không sai lệch mấy so với quan niệm trước đây.
Sau khi đã hiểu được phi công bất phú là gì từ quan điểm và câu nói của cụ Lê Quý Đôn, chúng ta đã có thể hiểu được rằng câu đúng là “phi công bất phú” thay vì là “phi thương bất phú” như nhiều người vẫn hay bị nhầm lẫn.
“Phi thương” xuất hiện ở trong thời bao cấp khi một số người làm ở ngành thương mại, buôn bán gian lận nên họ có của ăn của để. Chính điều này khiến cho nhiều người nhầm tưởng rằng chỉ có là buôn bán mới giàu.
Trong xã hội ngày nay về cơ bản thì 4 loại hình: Sỹ, nông, công, thương không thể thiếu. Những quốc gia giàu, mạnh đều là đất nước có nền tảng giáo dục, công nghiệp vô cùng phát triển. Những tư tưởng và quan điểm của người xưa rất đáng để tham khảo, tuy nhiên cần phải được hiểu thật đúng đắn, tránh việc hiểu sai dẫn đến những định hướng sai lầm.
Những nội dung trong bài viết trên đã giúp chúng ta hiểu rõ được phi thương bất phú là gì, cũng như xác định đâu mói là cách viết đúng giữa 2 câu phi thương bất phú và phi công bất phú. Từ đó để hiểu rõ ý nghĩa của từng câu và sử dụng sao cho đúng nhất!
