Một trong những kiến thức quan trọng của chương trình Sinh học chính là lai phân tích. Để hiểu được lai phân tích là gì cho ví dụ, cũng như mục đích, ý nghĩa lai phân tích, mời bạn đọc tham khảo bài viết sau đây!
Phép lai phân tích là gì?
Lai phân tích là phép lai giữa cơ thể sở hữu tính trạng trội cần xác định kiểu gen với cơ thể mang tính trạng lặn tương ứng nhằm để phân tích kiểu gen của cá thể mang tính trạng trội là thuần chủng hay không thuần chủng.
Kiểu gen chính là tổ hợp toàn bộ các gen trong tế bào của cơ thể. Theo đó, ta có kết quả của phép lai phân tích như sau:
- Kết quả của phép lai nếu là đồng tính, cá thể sẽ mang tính trạng trội với kiểu gen đồng hợp (AA) thuần chủng.
- Còn nếu như kết quả của phép lai là phân tính, thì cá thể mang tính trạng trội có kiểu gen dị hợp (Aa) sẽ không thuần chủng.
Mỗi phép lai như vậy sẽ được gọi là phép lai phân tích.
Ví dụ: Kiểu gen AA thuần chủng quy định hoa đỏ, còn kiểu gen aa thuần chủng quy định hoa tím. Kiểu gen chứa cặp gen gồm 2 gen tương ứng giống nhau gọi là thể đồng hợp: AA – thể đồng hợp trội, aa – thể đồng hợp lặn.
Kiểu gen có chứa cặp gen với 2 gen tương ứng khác nhau là thể dị hợp Aa. So sánh với thí nghiệm của Menđen, tính trạng trội ở hoa đỏ F2 do hai kiểu gen AA và Aa cùng biểu hiện.
Xem thêm: Thế nào là lai hai cặp tính trạng? Bài tập lai hai cặp tính trạng
Mục đích của lai phân tích là gì?
Việc thực hiện phép lai phân tích là để nhằm mục đích:
- Giúp xác định kiểu gen của cá thể mang tính trạng trội mang lại là thuần chủng hay không thuần chủng.
- Xác định kiểu gen mang tính trạng trội là đồng hợp tử (thuần chủng) hay dị hợp tử (không thuần chủng)
- Xác định tính trạng do cặp gen alen quy định hay bởi nhiều cặp gen cùng tương tác với nhau quy định.
Ví dụ: Côn trùng với đặc điểm mắt màu đỏ (B-) x Côn trùng mắt màu xanh (bb)
Con lai F1 chỉ có một kiểu hình mắt màu đỏ thì côn trùng mắt đỏ P cho ra 1 loại giao tử (kí hiệu là B), con lai F1 có kiểu gen Bb. Vậy kiểu gen của con côn trùng mắt đỏ P là BB.
Nếu như con lai F1 có kiểu hình 50% mắt màu đỏ : 50% mắt màu xanh, thì côn trùng mắt đỏ P cho 2 giao tử là B và b có tỉ lệ ngang nhau, con lai F1 có kiểu gen 1BB : 1Bb. Vậy kiểu gen của con côn trùng mắt đỏ P là Bb.
Xem thêm: Biến dị tổ hợp là gì? Ý nghĩa của biến dị tổ hợp, Ví dụ cụ thể
Tương quan trội – lặn có ý nghĩa gì?
Tương quan trội – lặn có ở nhiều tính trạng trên cơ thể sinh vật (động vật, thực vật, con người ).
Chúng ta có thể thấy rất nhiều về sự tương quan trội – lặn trong tự nhiên như: Chuột có tính trạng lông màu đen và ngắn là tính trạng trội, còn tính trạng lặn là lông màu trắng và dài.
Thông thường thì những tính trạng trội là các tính trạng tốt, còn tính trạng lặn là xấu. Một trong những mục tiêu của việc chọn giống chính là nhằm để xác định được tính trạng trội, tập trung các gen trội vào một kiểu gen để tạo ra những giống với giá trị kinh tế cao.
Việc dùng phương pháp phân tích các thế hệ lai của Menđen giúp xác định được sự tương quan trội – lặn của cặp tính trạng tương phản với vật nuôi, cây trồng. Cặp tính trạng thuần chủng tương phản ở P nếu như có tỷ lệ phân li kiểu hình F2 là 3 trội 1 lặn, kiểu hình tính trạng trội sẽ chiếm 3/4, trong khi kiểu hình tính trạng lặn có tỷ lệ là 1/4.
Đối với sản xuất, người ta kiểm tra độ thuần chủng của giống để nhằm tránh sự phân li tính trạng diễn ra làm xuất hiện những tính trạng xấu, từ đó ảnh hưởng tới chất lượng, cũng như năng suất của cây trồng, vật nuôi.
Xem thêm: Quy luật phân li độc lập là gì? Nội dung, ý nghĩa, bài tập ví dụ
So sánh trội hoàn toàn so với trội không hoàn toàn
Điểm giống nhau
- Cả hai đều là phép lai của 1 cặp tính trạng.
- Bố mẹ thực hiện lai đều thuần chủng.
- Kết quả thu được là:
– F1: Có kiểu hình đồng tính và kiểu gen dị hợp giữa hai cặp tính trạng.
– F2: Có sự phân hóa về kiểu gen có tỉ lệ kiểu gen là 1:2:1.
Điểm khác nhau
| Tiêu chí | Trội hoàn toàn | Trội không hoàn toàn |
| Gen trội | Gen trội lấn át hoàn toàn gen lặn, vì thế kiểu gen dị hợp có biểu hiện kiểu hình của gen trội | Gen trội không lấn át hoàn toàn gen lặn, cho nên kiểu gen dị hợp biểu hiện tính trạng trung gian giữa bố và mẹ |
| Kiểu gen | Kiểu gen của bố sẽ có thể là AA hoặc có thể là Aa | Kiểu gen của bố là kiểu gen AA |
| Kiểu hình | F1 có kiểu hình giống của bố hoặc giống của mẹ | F1 có kiểu hình trung gian giữa cả bố và mẹ |
| Tỉ lệ kiểu hình | Tỉ lệ kiểu hình của F2 là 3 trội : 1 lặn. | F2 có kiểu hình là 1 trội : 2 trung quan : 1 lặn. |
Qua bài viết trên chúng ta đã có thể hiểu được lai phân tích là gì, cũng như những đặc điểm cơ bản của phép lai này. Qua đó giúp bạn có thể vận dụng tốt nhất vào các bài tập lai phân tích.
