Biến dị tổ hợp là nội dung đặc biệt quan trọng trong vấn đề di truyền học, đây là hình thức được ưu tiên trong việc chọn giống nhằm giữ lại gen tốt và loại bỏ gen xấu. Vậy biến dị tổ hợp là gì, nguyên nhân, ý nghĩa và ví dụ cụ thể của biến dị tổ hợp sẽ được chúng tôi thông tin đầy đủ ngay sau đây!
Khái niệm biến dị tổ hợp là gì sinh 9?
Biến dị tổ hợp là một trong những nội dung quan trọng được học ở chương trình lớp 9. Cùng tìm hiểu khái niệm biến dị tổ hợp sinh 9 ngay sau đây:
Biến dị tổ hợp là kiểu tổ hợp các tính trạng của cá thể bố và cá thể mẹ trong quá trình sinh sản. Những tổ hợp đột biến có thể sinh ra từ sự phân li độc lập của những yếu tố di truyền (nhiễm sắc thể) và sự liên kết ngẫu nhiên của chúng khi thụ tinh. Chính sự liên kết này là cơ chế giúp làm phát sinh các biến dị tổ hợp.
Biến dị tổ hợp ở trong tự nhiên vô cùng phong phú, đa dạng. Nhưng chúng ta vẫn có thể dự đoán trước được kích thước, tần suất xuất hiện của biến dị tổ hợp. Qua đó có thể kịp thời thực hiện điều chỉnh hoặc can thiệp vào quá trình phát sinh giao tử, thụ tinh.
Nguyên nhân của biến dị tổ hợp
Nguyên nhân dẫn tới biến dị tổ hợp là bởi 3 nguyên nhân chính như sau:
- Quá trình phát sinh giao tử giữa cá thể đực và cái
- Quá trình thụ tinh
- Do hoán vị gen
Biến dị tổ hợp thường chỉ xuất hiện ở các loài sinh sản hữu tính. Với những trường hợp sinh sản vô tính thì hầu hết không có biến dị tổ hợp, vì chúng chỉ có quá trình giảm phân nhưng không phát sinh quá trình thụ tinh.
Xem thêm: Thế nào là lai hai cặp tính trạng? Bài tập lai hai cặp tính trạng
Ý nghĩa của biến dị tổ hợp
Có thể thấy ý nghĩa, vai trò của của biến dị tổ hợp trong đời sống tự nhiên hiện nay là rất lớn, chúng là một phần không thể thiếu của tự nhiên. Biến dị tổ hợp là nguồn biến dị của sinh vật, chúng góp phần làm tăng tính đa dạng và phong phú của tất cả các chủng loại. Vì thế mà biến dị tổ hợp trở thành nguồn cung ứng không thể thiếu đối với quá trình tiến hoá của các loài sinh vật.
Ngoài ra, người ta còn có thể dựa trên các đặc điểm phân tích của biến dị tổ hợp để có sự lựa chọn giống phù hợp hay tiến hành lai tạo giống mới. Bởi trong quá trình phát sinh giao tử, thụ tinh, cá thể con hoặc là kế thừa những tính trạng đã có sẵn ở cá thể bố và mẹ, hoặc sẽ có thêm các tính trạng mới. Các cá thể có gen trội sẽ được giữ lại, còn cá thể có gen lặn thì sẽ bị bỏ qua.
Ví dụ biến dị tổ hợp
Biến dị tổ hợp là gì cho ví dụ cụ thể để hiểu rõ hơn về biến dị này? Để giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về biến dị tổ hợp, chúng ta hãy cùng tìm hiểu một số ví dụ cơ bản sau đây trong đời sống thực tiễn:
- Ví dụ 1: Ta có 2 kiểu hình là hạt đậu màu vàng, vỏ trơn và hạt đậu màu xanh, vỏ nhăn. Khi lai 2 kiểu hình này ta thu được các kiểu hình hoàn toàn mới là: Hạt vàng – vỏ nhăn, hạt xanh – vỏ trơn. Kiểu hình mới khác với kiểu hình đã cho ban đầu là biến dị tổ hợp.
- Ví dụ 2: Bố mắt nhỏ, mũi thấp. Mẹ mắt to, mũi cao. Con gái sẽ sở hữu đặc điểm di truyền từ bố và mẹ chính là mắt nhỏ, mũi cao. Vậy con gái là biến dị tổ hợp.
- Ví dụ 3: Cá thể đực là quạ đen và cá thể cái là quạ khoang. Con của chúng sẽ là con lai với màu lông mang đặc điểm di truyền từ cả bố và mẹ. Đây chính là một trong những trường hợp biến dị tổ hợp.
Xem thêm: Quy luật phân li độc lập là gì? Nội dung, ý nghĩa, bài tập ví dụ
Cách tính biến dị tổ hợp
Để tính biến dị tổ hợp ta sẽ tiến hành với các bước như sau:
Trước hết bạn cần lần lượt xem xét các cặp gen theo các tính trạng được nêu ở đề bài. Tiếp đó sẽ tỉ lệ kiểu hình giống đời bố và mẹ từ các cặp gen trên. Cuối cùng, bạn hãy tính tỉ lệ xuất hiện biến dị tổ hợp ở đời con bằng việc lấy 1 trừ tỉ lệ kiểu hình giống như đời bố và mẹ.
Ví dụ: Phép P : AaBbDdEe x aaBbDDEe, biết mỗi gen quy định một tính trạng, yêu cầu tính:
- Số loại biến dị tổ hợp ớ đời con F1
- Tính tỉ lệ kiểu hình mang 3 tính trạng trội ở đời con F1.
Hướng dẫn giải:
- Aa x aa tạo 2 loại kiểu hình 1 trội: 1 lặn.
Bb x Bb tạo 2 loại kiểu hình 3 trội: 1 lặn.
DD x Dd chỉ tạo kiểu hình trội.
Ee x Ee tạo 2 loại kiểu hình 3 trội: 1 lặn.
Số kiểu hình tạo ra: 2 x 2 x 2 = 8
Có 2 kiểu hình giống bố mẹ, vậy còn 6 kiểu hình không giống bố mẹ, nên ta có có 6 loại biến dị tổ hợp.
- Tỉ lệ mang 3 tính trạng trội ở con như sau:
(Có 2 trường hợp là kiểu hình A,a là trội và kiểu hình A,a là lặn)
A_…. + aa….. = 0,5 x 0,75 x 0,25 x 2 + 0,75 x 0,75 x 0,5 = 46,875%
Có những biến dị tổ hợp nào được tạo ra?
Biến dị là sự thay đổi về kiểu hình của cá thể sinh vật, khiến chúng khác đi so với các cá thể khác trong quần thể nào đó. Biến dị tổ hợp có 2 loại là biến dị di truyền và biến dị không di truyền. Trong đó, biến dị tổ hợp là một phần của biến dị di truyền.
Trong biến dị tổ hợp, những tính trạng, vật chất di truyền, kiểu gen ở đời con được sắp xếp lại từ các tính trạng đã có sẵn ở đời bố mẹ. Những cá thể mới được hình thành sẽ sở hữu những đặc điểm tương tự như với bố mẹ, hoặc được lai tạo, hình thành nên các tính trạng mới.
Xem thêm: Thế nào là lai một cặp tính trạng? Ý nghĩa, bài tập về lai một cặp tính trạng
Tầm quan trọng của biến dị tổ hợp trong việc chọn giống?
Đây là hiện tượng xảy ra với tần suất tương đối lớn, chúng là những biến dị có hướng và không gây hại, làm chết hay làm giảm khả năng sống của sinh vật. Biến dị tổ hợp tạo giúp tạo ra các kiểu gen khác nhau dùng để làm nguyên liệu cho quá trình chọn lọc và tiến hóa.
Nhờ có biến dị tổ hợp mà nhiều loài mới được hình thành từ một vài loài ban đầu.
Có thể thấy sự phát triển mạnh mẽ của khoa học nghiên cứu, con người đã ứng dụng phương pháp nuôi cấy tế bào trong môi trường dinh dưỡng nhân tạo. Nhờ đó giúp tạo ra được các mô, cơ quan, cơ thể hoàn chỉnh với đầy đủ những tính trạng của cơ thể gốc. Quy trình này chính là công nghệ tế bào.
Toàn bộ những thông tin mà chúng tôi mang tới trên đây đã giúp bạn đọc có thể hiểu được biến dị tổ hợp là gì, cũng như vai trò, ý nghĩa và ví dụ cụ thể của biến dị tổ hợp. Hy vọng chúng sẽ là những thông tin thật sự hữu ích và cần thiết đối với bạn đọc.
