Phán xét là hành động khá phổ biến trong cuộc sống hiện nay nhằm để hạ bệ người khác và nâng tầm bản thân mình lên. Bài viết sau đây chúng ta sẽ cùng nhau làm rõ khái niệm phán xét là gì? Làm thế nào để dừng việc phán xét người khác để một cuộc sống an yên và vui vẻ nhất!
Phán xét người khác nghĩa là gì?
Phán xét nghĩa là gì? Phán xét là việc bày tỏ ý kiến tỏ ý kiến, suy nghĩ nhằm để đánh giá một người hay sự việc cụ thể dựa trên việc quan sát, trải nghiệm và những suy luận cá nhân. Việc phán xét được thể hiện thông qua lời nói, hành động.
Dù là lời khen hay chê, tích cực hay tiêu cực thì lời phán xét đều có thể để lại hệ lụy nghiêm trọng, thậm chí là làm hại đến người khác. Hành vi phán xét thường được bắt nguồn từ chính người phán xét thay vì người bị phán xét, vấn đề không phải trắng hay đen mà nằm ở ý kiến của người phán xét. Vì thế trước mọi nguồn tin bạn nên có sự trung lập, tôn trọng sự thật, cũng không đưa ra lời đánh giá tốt hay xấu.
Phán xét tiếng anh là gì? Trong tiếng anh từ phán xét được viết là judgment.
Bản chất của phán xét là gì?
Bản chất việc hành vi phán xét thực chất là việc chê bai, chỉ trích xuất phát chủ quan bởi lời nói, cách cư xử khi chúng ta cảm thấy không hài lòng về đối tượng, sự việc nào đó.
Những người phán xét thường chỉ ra, phê phán những điểm xấu về sự vật, sự việc ngay cả khi không hiểu rõ về chúng. Chúng ta nên phân biệt rõ giữa đánh giá và phán xét.
Nếu như đánh giá là những ý kiến về sự kiện, sự vật với tâm thế trung lập, khách quan dựa trên những điều được nghe, được thấy, được trải nghiệm. Còn phán xét là phát biểu dựa trên ý kiến cá nhân, những ý kiến này đều mang tính chủ quan, cảm tính. Khi phán xét chúng ta thường đặt bản thân ở vị trí cao hơn, luôn cho rằng mình đúng còn người khác sai.
Dấu hiệu của người hay phán xét người khác
Nhiều người hay thích phán xét và họ làm điều đó một cách tự nhiên mà không hề nhận ra. Để nhận biết một người hay phán xét chúng ta có thể dựa trên một số đặc điểm tiêu biểu như:
- Luôn có những đánh giá, chỉ trích một cách thái quá
- Dễ dàng đưa ra kết luận tiêu cực trong khi không nắm bắt đầy đủ thông tin
- Luôn dùng định kiến cá nhân, chủ quan để đánh giá thế giới
- Không có tinh thần đồng cảm
- Hạ thấp người khác nhằm nâng tầm bản thân để bản thân mình.
- Thường hay so sánh bản thân với mọi người
- Luôn trong trạng thái tiêu cực, bi quan
- Chỉ tin thế giới chỉ có 2 kiểu người, 1 là tốt và 2 là xấu
- Không thấy và không trân trọng những giá trị tốt đẹp ở người khác
- Hoài nghi không có sự tin tưởng ở người khác,…
Nguyên nhân của việc luôn phán xét người khác
Do ảnh hưởng từ xã hội và văn hoá
Môi trường xã hội, văn hoá tác động rất lớn đến nhận thức và đánh giá người khác. Việc tiếp xúc với quy chuẩn, giá trị, mẫu mực xã hội giúp chúng ta hình thành được những tiêu chuẩn để có thể so sánh, cũng như đánh giá về người khác.
Thiếu hụt về thông tin
Khi thiếu thông tin, kiến thức về một người hay tình huống thì chúng ta sẽ thường bị lạc hướng. Chỉ dựa vào những thông tin mang tính hạn chế mình có để đưa ra những phán đoán mang tính phiến diện.
Việc đánh giá với những thông tin này sẽ khiến bạn có cái nhìn và định kiến sai về người khác.
Môi trường giáo dục
Thói quen phán xét người khác bị ảnh hưởng rất lớn từ môi trường giáo dục. Những đứa trẻ được nuôi dạy bởi môi trường thường có sự phán xét, chỉ trích, thì sẽ có xu hướng phát triển với những hành vi tương tự.
Trẻ con thường bắt chước những gì mà chúng nghe thấy, vì thế dần dần chúng sẽ hình thành thói quen phán xét người khác.
Một số trường hợp là do họ đã từng bị tổn thương hay bị bỏ rơi về mặt cảm xúc nên dẫn đến việc khó khăn trong việc đồng cảm với quan điểm của người khác. Điều này khiến họ có những thói quen hay phán xét, đổ lỗi.
Xem thêm: Chỉ trích là gì? Chỉ trích dùng trong trường hợp nào là đúng?
Cố chấp với ý kiến cá nhân
Hiện nay có rất nhiều người cố chấp, họ thấy khó chịu và cảm thấy bị xúc phạm với những người có ý kiến trái ngược với mình. Kiểu người này chỉ có cái nhìn chủ quan và luôn cho rằng mình đúng, tất cả đều sai.
Từ đó dẫn tới việc bảo thủ, hung hăng với những ý kiến đối lập với mình.
Để bản thân trở nên nổi bật
Việc phán xét ai đó nhằm để mong đợi những người khác đồng tình và hùa theo. Việc hạ thấp vị trí của người khác là việc để giúp bạn ngầm tìm kiếm sự chấp nhận, để bản thân thu hút hơn.
Nói một cách đơn giản việc phán xét người khác sẽ giúp người phán xét khẳng định được quyền lực và vị trí của họ, cũng như nhằm né tránh cảm giác kém cỏi, mặc cảm.
Ví dụ như khi thấy ai đó mua món đồ đắt tiền hay đạt được thành tích tốt thay vì việc công nhận công sức, nỗ lực của họ thì lại xem những điều đó là bởi may mắn và được người khác giúp đỡ.
Hậu quả của việc phán xét
Tư duy tiêu cực, luôn trong trạng thái căng thẳng
Chúng ta có thể phán xét người khác một cách dễ dàng, nhưng thực tế khi bản thân chúng ta đặt mình vào vị thế phán xét, luôn tập trung vào những điều tiêu cực sẽ khiến bản thân mình dễ bỏ qua những khía cạnh tích cực. Tập trung vào việc phán xét cũng tạo ra sự căng thẳng, làm cho tâm trạng nặng nề, mệt mỏi.
Hạn chế sự phát triển cá nhân
Chỉ chăm chăm vào việc phán xét người khác sẽ khiến bản thân chúng ta chỉ biết “đóng khung” suy nghĩ của mình mà bỏ lỡ đi nhiều cơ hội học hỏi, phát triển, khám phá thế giới xung quanh.
Ngoài ra việc chỉ biết nhìn vào những điều tiêu cực còn khiến bạn đánh mất đi những trải nghiệm quý báu, thiếu đi góc nhìn đa chiều.
Thiếu khả năng đồng cảm
Việc chỉ biết phán xét khiến kiểu người này thường thiếu khả năng đồng cảm bởi không tự đặt mình vào vị trí người khác. Khi giao tiếp việc chỉ biết phán xét sẽ khiến không khí căng thẳng, làm mất khả năng kết nối cảm xúc thật với đối phương.
Mất kết nối và gây chia rẽ
Với thói quen phán xét người khác sẽ khiến mọi người đề cao cảnh giác khi chia sẻ, tâm sự với bạn. Việc kết nối giữa người với người sẽ không thể hình thành nếu như bạn phán xét người khác.
Vì thế bạn sẽ chỉ có cho mình một mối quan hệ xã giao “hời hợt”, trong đó bạn sẽ chỉ luôn cảm thấy cô đơn, không có bất cứ ai có thể hiểu mình.
Các cách để ngừng phán xét người khác
Đặt thử mình vào vị trí của người khác
Việc đặt mình vào những vấn đề của người khác để suy nghĩ, nhìn nhận sẽ giúp bạn có thể ngừng phán xét người khác. Khi chúng ta đặt mình vào đại vị của người khác để có thể hiểu rõ hơn về hoàn cảnh, cảm xúc và những điều mà họ đang phải đối mặt.
Từ đó để có cái nhìn cởi mở hơn, đúng đắn hơn trước mọi vấn đề.
Hãy tôn trọng sự khác biệt
Mỗi người đều có tính cách riêng, lối sống riêng, suy nghĩ riêng, quan điểm riêng. Cho nên mỗi chúng ta cần tôn trọng những điều này, đây là cách giúp bạn có thể loại bỏ được những tư duy phán xét người khác.
Bạn nên biết nhìn nhận tiêu chuẩn, thành kiến của bản thân và hiểu rằng bản thân vẫn còn nhiều hạn chế về kinh nghiệm sống. Ngoài ra hãy biết chấp nhận với nhiều vùng, nhiều nền văn hóa, tôn giáo, sắc tộc chắc chắn sẽ có những quan điểm khác nhau mà chúng ta không thể quy tất cả về góc nhìn phiến diện của bản thân mình.
Sống bao dung với mọi người
Bao dung, đồng cảm và thể hiện sự tôn trọng với tất cả mọi người. Đồng cảm là khi bạn thấu hiểu cho hoàn cảnh của người khác, là khi đặt mình vào họ để hiểu được những gì họ đang trải qua, những lý do cho hành vi, xử sự của họ.
Sau khi đã đồng cảm với người khác thì thay vì có thái độ phán xét, chỉ trích thì chúng ta sẽ thấu hiểu, vị tha, bao dung với người khác hơn.
Xem thêm: Cả nể là gì? Dấu hiệu, tác hại của người có tính cả nể
Làm thế nào để đối phó với người hay phán xét?
Để ngăn chặn những hành vi chê bai, phê phán, chỉ trích từ phía người khác bạn có thể áp dụng ngay những kinh nghiệm sau:
- Không nên quá bận tâm vào những điều mà người khác phán xét, đánh giá mình. Hãy học cách phớt lờ để tránh ảnh hưởng đến tâm trạng của bản thân.
- Hãy dành thời gian và sự quan tâm đến những người yêu thương, ủng hộ mình thay vì lãng phí thời gian cho những lời chê bai, phán xét tiêu cực.
- Hãy chuyển chủ đề cuộc nói chuyện nếu thấy đối phương liên tục đưa ra các nhận định mang tính tiêu cực để tránh tham gia vào những cuộc tranh luận này.
- Bạn có thể rời đi nếu như thấy dấu hiệu của sự chỉ trích để tránh việc bị cuốn quá sâu vào những thứ vô bổ.
Sau khi đã hiểu được phán xét là gì chúng ta có thể xem xét vấn đề kỹ hơn khi tiếp nhận một sự việc, thông tin nào đó để tránh việc vội vàng đi đến kết luận. Việc từ bỏ thói quen chê bai, phán xét người khác cũng giúp cho bản thân mình có một lối sống tích cực, ôn hòa, góp phần tạo nên từ môi trường sống văn minh, lành mạnh.
