Tư duy phản biện là một trong những kỹ năng đặc biệt quan trọng đối với con người trong cuộc sống. Chúng mang đến khả năng suy luận sáng tạo để đưa ra những quyết định thông minh, hỗ trợ các cá nhân phát triển bản thân và đi đến thành công. Cụ thể tư duy phản biện là gì chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu cụ thể trong bài viết sau đây!
Tư duy phản biện là gì ví dụ?
Phản biện là gì?
Phản biện là việc dùng các chứng cứ, lập luận sắc bén, logic để bác bỏ hay đối luận với những ý kiến, quan điểm nào đó. Người tham gia phản biện cần xây dựng cho mình một lập luận mạnh mẽ dựa trên chứng cứ đã được kiểm chứng.
Kỹ năng này đòi hỏi khả năng phân tích, suy luận và trình bày rõ ràng. Phản biện tạo ra được những cuộc thảo luận có giá trị, thuyết phục để nhằm làm sáng tỏ vấn đề hay thay đổi quan điểm của người nghe.
Phản biện giúp chúng ta hiểu rõ hơn về các quan điểm khác nhau, cũng như cải thiện khả năng suy luận, lập luận, cũng như trình bày.
Tư duy phản biện là gì?
Tư duy phản biện tiếng anh là Critical Thinking tức là khả năng phân tích, đánh giá, suy luận chính xác, logic về những ý kiến, quan điểm gặp phải trong cuộc sống.
Đây là khả năng lập luận, đánh giá vấn đề theo nhiều khía cạnh, đặt câu hỏi, sắp xếp lập luận và có những quyết định thông minh dựa trên những thông tin và dữ liệu có sẵn.
Ví dụ về tư duy phản biện
Những ví dụ cụ thể sau đây mà chúng tôi mang đến sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về khái niệm về tư duy phản biện:
– Ví dụ tư duy phản biện ở trong cuộc sống:
Bạn đang muốn nâng cấp tính năng bảo mật cho ngôi nhà với hệ thống báo động thông minh. Bạn bắt đầu tìm kiếm thông tin trên các trang web và thấy có bài viết về hệ thống báo động được đánh giá 5 sao. Theo đó, nội dung bài viết có những phê phán tích cực về hệ thống này và có mô tả rất việc cài đặt dễ dàng và vô cùng tin cậy.
Tuy nhiên bạn lại quyết định so sánh bài viết đánh giá này với đánh giá của người dùng ở trang web khác và nhận thấy rằng các đánh giá này lại không mấy tích cực.
Một số người gặp vấn đề khi cài đặt báo động, có người cho biết chúng kích hoạt trong khi không có lý do rõ ràng. Bạn quay lại bài viết đánh giá ban đầu và thấy dòng chữ “nội dung được tài trợ” hiển thị nhỏ ngay phần dưới tiêu đề. Từ đó bạn hiểu được những đánh giá tích cực của bài viết này là 1 quảng cáo thay vì từ 1 nguồn thông tin khách quan.
– Trong công việc:
Việc phát triển ứng dụng di động đã tạo nên sự tranh luận xảy ra giữa A và B với những quan điểm khác nhau về các trải nghiệm của người dùng trên app.
A đề xuất nên thay đổi cách thức tương tác để tạo nên trải nghiệm tốt hơn cho người sử dụng. Nhưng B lại cho rằng việc thay đổi này sẽ làm ảnh hưởng đến code, có thể gây lỗi và mất nhiều thời gian cho việc thực hiện. B cho rằng điều này là không cần thiết bởi chúng làm mất đi sự ổn định của ứng dụng.
Có thể thấy khi B tiếp nhận thông tin của A thì B đã suy nghĩ, phân tích, đưa ra lập luận về ý tưởng của A. Nếu như anh ấy đồng ý với ý tưởng của A thì sẽ ảnh hưởng chung đến toàn bộ dự án.
B vẫn ghi nhận ý kiến của A nhưng sẽ nghiên cứu phương án tốt hơn để vừa đảm bảo ổn định của app lại vừa tăng trải nghiệm cho người dùng.
Các loại tư duy phản biện
Tư duy phản biện tự điều chỉnh
Đây là quá trình mà các cá nhân sẽ tranh luận với những suy nghĩ, quan điểm của chính mình. Người có tư duy phản biện tự điều chỉnh sẽ biết đánh giá để phản bác lại những ý kiến đó nhằm có những kết luận phù hợp nhất.
Tư duy phản biện ngoại cảnh
Đây là quá trình đưa ra suy nghĩ, ý kiến khách quan mà bản thân cho là đúng để phản biện với ý kiến sai lệch về vấn đề nào đó. Mỗi người thường có quan điểm, lập luận khác nhau, vì thế thường gây ra những ý kiến trái chiều để bảo vệ cho những quan điểm của mình.
Tư duy phản biện ngoại cảnh giúp chúng ta biết cách để tổng hợp, đánh giá ý kiến của người khác khách quan. Qua đó để có thể giải quyết vấn đề một cách đúng đắn.
Xem thêm: Sơ đồ tư duy là gì? Tác dụng, cách tạo sơ đồ tư duy
Vai trò của tư duy phản biện
Tư duy phản biện giúp con người có những đánh giá cũng như xử lý thông tin khách quan, logic. Nhờ đó mà chúng ta có thể tránh được các sai lầm, suy luận sai để có được cho mình những quyết định đúng đắn.
Phản biện còn giúp chúng ta có những kỹ năng suy nghĩ linh hoạt, sáng tạo để có những giải pháp mới ấn tượng hơn. Trước những vấn đề khó khăn thì việc áp dụng tư duy phản biện giúp chúng ta có những giải pháp tốt nhất để xử lý.
Bên cạnh đó tư duy phản biện còn đặc biệt quan trọng trong học tập, nghiên cứu, giúp chúng ta hiểu rõ nội dung, đưa ra các suy luận đúng đắn, chính xác.
Có thể thấy tư duy phản biện đóng vai trò đặc biệt quan trọng, cụ thể:
- Giúp phân tích, đánh giá thông tin kỹ lưỡng, chính xác để chúng ta có thể phân biệt được giữa lập luận hợp lý và lập luận thiếu cơ sở hay sai lầm.
- Xây dựng lập luận logic, có cơ sở và bằng chứng hợp lý để rút ra được kết luận phù hợp nhất.
- Đây là công cụ quan trọng trong việc thực hiện giải quyết vấn đề, giúp phân tích được vấn đề theo chiều sâu. Từ đó để đánh giá, cũng như có những giải pháp tốt nhất dựa trên cơ sở logic, cùng bằng chứng.
- Khuyến khích mọi người tự đặt câu hỏi, cũng như xem xét vấn đề một cách tự lập.
Biểu hiện của những người có tư duy phản biện
Những người có tư duy phản biện thường mang những đặc điểm sau đây:
- Giao lưu với mọi người dễ dàng nhờ khả năng giao tiếp tốt, không ngại phản biện, có thể giải quyết vấn đề nhanh chóng khi có xung đột ngay cả khi tiếp xúc với những người không cùng quan điểm.
- Các nguồn thông tin, dẫn chứng được đưa ra giúp mọi người có cơ hội tiếp xúc với những thông tin, kiến thức mới, mang đến góc nhìn đa chiều, khách quan, toàn diện.
- Thường có nhiều câu hỏi nhằm tìm hiểu sâu hơn về các vấn đề. kiểu người này sẽ không dễ dàng chấp nhận những điều đương nhiên, sẵn có. Thay vào đó họ sẽ thường đặt câu hỏi để kiểm tra, xem xét vấn đề ở nhiều góc độ khác nhau.
- Là kiểu người không ngại thay đổi, nếu thấy những thay đổi mang lại nhiều lợi ích, đảm bảo khoa học, logic thì họ sẽ đón nhận một cách thoải mái.
- Là kiểu người cởi mở với những cách thức mới, họ đón nhận những điều hữu ích sau khi đã có những phân tích, đánh giá một cách cẩn thận.
- Luôn có những phân tích kỹ lưỡng, không bao giờ vội vàng khi đưa ra quyết định. Thay vào đó họ luôn thu thập thông tin và phân tích kỹ càng để có phương án tốt nhất.
- Thường có nhiều ý tưởng mới mẻ, sáng tạo và hữu ích.
- Kiểu người có tư duy phản biện thường không quá quan trọng hóa lời nói của người khác. Thay vào đó họ thường tập trung vào việc đánh giá tính hợp lý, logic của các quan điểm, lập luận thay vì chỉ dựa trên cảm tính hay những quan điểm cá nhân.
- Luôn tự tin vào bản thân, vì thế những người này luôn có phong thái tự tin. Tự tin nhưng không kiêu hay ngạo mạn.
- Biết cách giải quyết vấn đề tốt, có hệ thống.
Người có tư duy phản biện không đơn thuần là việc tích lũy thông tin, mà họ còn có trí nhớ tốt, biết giao tiếp và suy luận, áp dụng thông tin để giải quyết vấn đề hiệu quả.
Bạn không nên nhầm lẫn giữa phản biện với việc tranh cãi, chỉ trích người khác. Bởi mục đích của phản biện là tạo ra lập luận đúng đắn và mang tính xây dựng.
Cách để rèn luyện kỹ năng tư duy phản biện
Đọc nhiều sách
Đọc sách là cách làm hiệu quả để giúp bạn có thể hiểu sâu hơn về những chủ đề khác nhau. Đặc biệt không nên bỏ qua các bài báo, tin tức về những vấn đề kinh tế, xã hội.
Bởi khi phản biện những thông tin này sẽ rất hữu ích trong việc giúp bạn đưa ra những số liệu để so sánh, đối chiếu. Hãy nhớ rằng phản biện không phải là cố gắng cãi đến cùng, mà đó là sự lắng nghe, ghi nhận, cũng có thể là thay đổi suy nghĩ về vấn đề nào đó.
Thảo luận nhiều với mọi người
Thảo luận các vấn đề với nhiều người là cách làm hiệu quả để chúng ta rèn luyện cách lắng nghe, cách hiểu về các góc nhìn đa dạng. Phương pháp này vô cùng hiệu quả để hình thành, cải thiện kỹ năng tư duy phản biện.
Bạn cần giữ cho mình một tinh thần cởi mở, đồng thời hãy tôn trọng những quan điểm khác biệt của đối phương, tránh việc xảy ra các xung đột không cần thiết.
Luôn đặt ra câu hỏi
Chính thói quen làm việc và môi trường sống sẽ khiến cho chúng ta bị thiếu đi tư duy phản biện. Vì thế bạn nên chú ý tránh sự đồng thuận, thay vào đó nên đặt ra nhiều câu hỏi, hãy tập trung vào những thông tin cần thiết, câu hỏi mang tính phản biện để giúp suy nghĩ các vấn đề sâu hơn, ví dụ như: Làm thế nào? Như thế nào? Điều gì sẽ xảy ra? Có thêm lựa chọn khác không,…
Đọc và thực hành viết các bài luận
Thực hành viết bài luận hay tham khảo bài luận của người khác là cách tốt nhất để giúp các bạn cải thiện được cho mình kỹ năng tư duy phản biện. Việc viết bài luận giúp bạn tập trung hơn vào sự logic, cách thức suy luận, từ đó bạn có được cho mình cách nhìn nhận, đánh giá quan điểm khác nhau.
Nếu muốn có được một tư duy phản biện tốt, bạn cần tập trung đến các chi tiết, bằng chứng và các dữ liệu.
Thực hành khi giải quyết vấn đề
Để làm được điều này bạn nên tập trung vào việc phân tích, đánh giá và đưa ra quyết định dựa trên bằng chứng, lập luận có logic. Trong quá trình giải quyết vấn đề bạn cũng nên đưa ra câu hỏi, có sự phân tích và đối chiếu với nhiều quan điểm khác nhau.
Đây là phương pháp hiệu quả để bạn phát triển kỹ năng tư duy phản biện nhanh chóng.
Sử dụng số liệu và các dẫn chứng cụ thể
Dùng số liệu trong dẫn chứng giúp xác định xu hướng, đánh giá tính hợp lý của các lập luận. Từ đó tăng tính logic và thuyết phục cho những quan điểm của mình. Theo đó, bạn cần:
- Nắm vững số liệu, thống kê.
- Phân tích số liệu đa dạng từ các nguồn khác nhau
- So sánh, đối chiếu số liệu để có thể phát triển suy luận.
- Tham gia vào những khóa học, hội thảo liên quan.
- Dùng số liệu trong viết bài luận, lập luận.
- Tự tạo lập luận dựa trên các số liệu.
Thử nhiều phương pháp tư duy phản biện
Cách làm này giúp chúng ta tìm được phương pháp phù hợp cho mình. Rất nhiều phương pháp tư duy phản biện mà chúng ta có thể tham khảo như: Phân tích SWOT, 5W1H, định hướng ngược,…
Để cải thiện được kỹ năng tư duy phản biện yêu cầu cần có sự chăm chỉ, thực hành thường xuyên để nâng cao trình độ phản biện của bản thân.
Lưu ý khi tư duy phản biện
Để đảm bảo tính hiệu quả, đúng đắn của quá trình tư duy phản biện bạn cần chú ý:
- Không nên đưa ra kết luận quá sớm, chỉ đưa ra kết luận sau khi suy nghĩ kỹ, cũng như đã thu thập đầy đủ thông tin. Tuyệt đối không quá vội vàng đưa ra kết luận khi chưa hiểu rõ về tình huống.
- Nên cân nhắc những ý kiến khác nhau để chọn được ý kiến đúng đắn nhất.
- Hãy tập trung vào những vấn đề chính, không nên để chệch hướng sang các vấn đề không liên quan.
- Học hỏi thông qua những trải nghiệm của bản thân và mọi người xung quanh. Từ đó để cải thiện kỹ năng và tư duy của mình.
- Giữ được cho mình một tinh thần mở, linh hoạt để dễ dàng thích nghi với tình huống khác nhau để có những phương án giải quyết tốt nhất.
Qua nội dung bài viết trên đây chúng ta đã hiểu được tư duy phản biện là gì, cũng như cách để rèn luyện kỹ năng tư duy phản biện. Từ đó để áp dụng trong công việc và cuộc sống để phát triển bản thân hơn nữa.
