Thể thơ lục bát là thể loại văn học dân gian vô cùng đặc sắc của dân tộc Việt Nam. Các bài thơ lục bát thu hút người nghe, người đọc bởi những câu từ, âm điệu dễ đọc, dễ nhớ. Cùng tìm hiểu chi tiết hơn về thể thơ lục bát là gì ngay bài viết sau đây của chúng tôi!
Thế nào là thơ lục bát?
Thơ lục bát hay còn được gọi là thể thơ 6 8 với một cặp câu thơ cơ bản bao gồm một câu 6 âm tiết, cùng với đó là 1 câu 8 âm tiết được phối vần với nhau. Các câu liên tục như thế cho tới khi tạo thành được một bài thơ hoàn chỉnh.
Tương tự như các thể thơ khác, thì thơ lục bát có quy tắc gieo vần giữa các cặp câu, tọa nên sự kết nối chặt chẽ giữa các cặp thơ, giúp bài thơ mạch lạc, trôi chảy.
Có thể 6 8 này cũng không giới hạn số câu trong bài, vì thế đây là thể thơ khá linh hoạt, mang tính ứng dụng cao. Thể thơ này được sử dụng chủ yếu trong ca dao, dân ca.
Ví dụ về thơ lục bát:
Trong kho tàng văn học Việt Nam có rất nhiều các bài thơ lục bát hay và nổi tiếng như:
- Tương tư – Nguyễn Bính
- Việt Bắc của tác giả Tố Hữu
- Hỏi – Xuân Diệu
- Cảnh vui nhà nghèo – Tản Đà
- Đôi mắt- Lưu Trọng Lư
- Đêm về với biển – Huy Cận
- Bầm ơi- Tố Hữu,…
Nguồn gốc của thể thơ lục bát
Lục bát là thể thơ đã có nguồn gốc từ lâu đời, xuất hiện trong đời sống của con người dưới hình thức của ca dao, tục ngữ. Để quên đi vất vả, mệt nhọc, người dân lao động đã trở thành những nhà sáng tác thơ, thể thơ trong những sáng tác của họ thường là lục bát.
Cho nên, đây là thể thơ vô cùng chân chất, giản dị, diễn tả được một cách đúng nhất tâm trạng, cũng như những cung bậc cảm xúc trong tâm hồn của người dân lao động. Thể loại thơ lục bát còn có nguồn gốc từ những lời ru hời của bà, của mẹ chứa đựng nồng nàn tình cảm thương yêu.
Xem thêm: Thể thơ song thất lục bát là gì? ví dụ về thể thơ song thất lục bát
Tác dụng của thể thơ lục bát
Thể thơ lục bát rất dễ nhận, dễ đọc, dễ hiểu, dễ nhớ bởi nó mang âm hưởng dân gian, phù hợp với người dân Việt Nam. Âm điệu trên sáu dưới tám được diễn đạt cho đến khi hết bài, cách gieo vần uyển chuyển, linh hoạt, nhịp điệu trầm bổng du dương.
Thơ lục bát mang trong mình các cảm xúc mênh mang, dạt dào, tha thiết, góp phần thể hiện được tình cảm, nỗi niềm của tác giả trong bài thơ.
Các đặc điểm của thơ lục bát là gì?
Về số câu, số tiếng
Thơ lục bát được tạo thành từ các cặp câu lục bát, mặc dù các câu thơ không giới hạn nhưng khi kết cần phải dừng ở câu tám tiếng. Số tiếng được quy định một cách nghiêm ngặt, câu 6 sẽ là 6 tiếng, câu 8 là 8 tiếng không được thay đổi về đặc điểm này.
Cách gieo vần
Về cách gieo vần của thể thơ lục bát được quy định nghiêm ngặt, cần được tuân thủ theo.
Về nhịp và đối
Nhịp thơ lục bát là gì? Nhịp thơ lục bát được ngắt uyển chuyển với câu lục thường là nhịp 2/4; Nhịp 3/3, nhịp 2/2/2. Còn câu bát có thể ngắt nhịp 4/4.
Về đối: Trong thơ lục bát không nhất thiết phải sử dụng phép đối, tuy nhiên người làm thơ hoàn toàn có thể sử dụng tiểu đối trong từng cặp hay từng câu thơ.
Về thanh điệu của thơ lục bát
Thanh điệu ở trong thơ lục bát có sự đối xứng luân phiên B – T – B ở các tiếng 2,4,6 trong các dòng thơ, có sự đối lập âm vực trầm bổng ở tiếng thứ 6 và 8 dòng bát.
Nếu tiếng thứ sáu là thanh không có dấu, thì chữ thứ tám phải thuộc thanh trầm bình.
Xem thêm: Thể thơ năm chữ là gì? Đặc điểm, cách ngắt nhịp thơ 5 chữ
Hướng dẫn cách gieo vần thơ lục bát chuẩn nhất
Quy tắc gieo vần của thể thơ lục bát thực chất không quá khó, cụ thể như sau: khi gieo vần, tiếng số 6 câu lục phải thành vần với tiếng số 8. Theo đó, các tiếng số 8 của câu bát cần phải thành vần với tiếng số 6 của cặp lục bát tiếp theo. Đây chính là cách gieo vần cơ bản nhất, giúp đảm bảo tính liên kết trong bài thơ. Với quy tắc này giúp cho thể thơ lục bát có được sự liên kết giữa các câu thơ, cũng như các cặp thơ.
Vần bằng
Vần bằng ở trong thể thơ lục bát có thanh huyền và thanh ngang không mang dấu. Vần xuất hiện trong tiếng thứ 6 của 2 dòng và được nằm giữa tiếng thứ 8 và thứ 6 của câu lục.
Ví dụ như câu thơ:
“Hoa cười ngọc thốt đoan trang
Mây thua nước tóc tuyết nhường màu da”.
Có thể thấy trong câu thơ trên, tiếng thứ 6 của câu lục và tiếng thứ 8 ở câu bát có vần bằng với nhau: “trang-da”.
Vần trắc
Vần trắc là những vần có các dấu như: dấu sắc, hỏi, ngã, nặng.
Ví dụ như câu thơ:
“Tò vò mà nuôi con nhện
Ngày sau nó lớn nó quện nhau đi”.
Ở cặp thơ lục bát này chúng ta có thể thấy rằng từ “nhện-quện” chính là vần trắc. Vần chân là các hiệp vần ở tiếng thứ 6 và tiếng thứ 8 được nằm trong câu bát. Vần yêu là vần cuối của câu lục, được hiệp cùng với vần với tiếng thứ 6 của câu bát.
Hướng dẫn cách để làm thơ lục bát đúng nhất
Đẻ sáng tác thơ lục bát bạn chỉ cần chú ý tuân thủ theo đúng với luật thơ về cách gieo vần là đã có thể tạo nên được một bài thơ lục bát hoàn chỉnh. Với câu đầu là sáu tiếng, câu sau là tám tiếng giúp tạo nên cặp lục – bát ngắn gọn, súc tích.
Khi tiến hành làm câu lục với các tiếng 2, 4, 6 cần chú ý tuân thủ đúng luật thơ: B-T-B. Với các tiếng còn lại thì chỉ cần tự do, không cần phải tuân theo quy luật nào. Tiếp đến cần chú ý có sự cân đối ở trong các tiếng 2, 4, 6 ở câu bát, cũng như tuân thủ về luật: B-T-B-B, với những tiếng còn lại sẽ không cần phải tuân thủ theo bất cứ quy luật gì.
Sau khi đã tuân thủ theo quy tắc trên thì bạn cũng cần xem lại cách hiệp vần trong hai câu thơ. Xem hai dòng của tiếng thứ 6 đã được hiệp vần hay chưa và cần phải có cùng vần bằng với nhau. Bên cạnh đó, bạn cũng có thể sử dụng cách hiệp vần ở cuối câu.
Hai câu thơ cần đảm bảo có được sự cân đối nhịp nhàng về cả hai nhịp là 2/2/2 hoặc 3/3. Nếu như từ ngữ chưa được hài hòa với nhau thì bạn hãy thực hiện thay thế chúng để giúp cho câu thơ được trở nên tự nhiên hơn.
Qua những thông tin được chúng tôi mang tới trên đây đã giúp bạn đọc hiểu hơn được về thể thơ lục bát là gì, cũng như cách để làm thơ lục bát chuẩn nhất. Hy vọng đây sẽ là những thông tin hữu ích đối với những ai đang quan tâm đến thể thơ này!
