Kiểu hình và kiểu gen là những nội dung quan trọng trong sinh học cũng như trong cuộc sống, giúp bạn hiểu được nhiều điều thú vị. Cùng tìm hiểu kiểu hình là gì? Kiểu gen là gì, cũng như sự khác biệt giữa kiểu hình và kiểu gen chi tiết ngay bài viết sau đây!
Kiểu hình là gì?
Kiểu hình là những đặc điểm được biểu hiện ra bên ngoài, có thể quan sát được. Đó có thể là những đặc điểm hình thái như: màu sắc, hình dạng, kích thước, hành vi, đặc tính sinh hóa khác.
Sự thay đổi của môi trường và các thay đổi sinh lý, hình thái khác liên quan đến sự lão hóa có thể làm dẫn đến sự thay đổi của một số loại kiểu hình. Bên cạnh đó, phong cách sống khác nhau, thực phẩm có sẵn, sự tiến hóa cũng ảnh hưởng đến sự thay đổi của kiểu hình.
Kiểu hình của một sinh vật còn được công nhận bởi kiểu gen, ví dụ trong một môi trường có rất nhiều loại chó khác nhau, chúng ta có thể nhận ra chúng qua màu sắc, tai, chiều cao, cân nặng, hành vi,.. những sự khác biệt này là do những thay đổi trong mã di truyền của chúng.
Kiểu gen là gì?
Kiểu gen là cấu trúc di truyền của một cá nhân được đóng góp vào kiểu hình hoặc những ký tự vật lý. Thuật ngữ này được đặt bởi nhà thực vật học, nhà di truyền học người Đan Mạch – Wilhelm Johannsen.
Kiểu gen là một trong ba yếu tố giúp quyết định kiểu hình của sinh vật, hai yếu tố còn lại là là môi trường và các yếu tố biểu sinh di truyền khác. Mặc dù không bắt buộc kiểu gen tương tự được biểu hiện trong thế hệ tiếp theo, chúng có thể bị biến đổi hay sửa đổi do môi trường, cũng như các điều kiện khác.
Ví dụ: Có nhiều loài mặc dù cùng chung 1 loài nhưng lại có những khác biệt nhỏ.
Trình tự bộ gen đóng một vai trò quan trọng giúp phân biệt các sinh vật với nhau, chúng liên quan đến sự kết hợp của các alen mang bởi một cá thể có thể đồng hợp tử hoặc dị hợp tử. Homozygous là một loại alen, dị hợp tử là hai loại alen.
Ví dụ: Cây đậu, gen đại diện cho màu của hoa có hai alen, một trong những mã alen cho hoa violet được chỉ định là ‘V’, trong khi mã alen khác có màu trắng, được biểu thị là ‘v’. Cho nên thế hệ F1 có thể sẽ có các kiểu gen VV, Vv hoặc vv. Chính một số loại kiểu gen này tác động đến kiểu hình và sự xuất hiện vật lý hay bên ngoài khác.
Kiểu gen thuần chủng là gì? Đây là kiểu gen có các cặp gen đồng hợp, có đặc tính di truyền đồng nhất và ổn định. Thế hệ con cháu sinh ra sẽ giống với thế hệ trước.
Mối quan hệ giữa kiểu gen kiểu hình là gì?
Kiểu gen của cá thể sẽ giúp quyết định kiểu hình, nhưng không phải lúc nào bạn cũng có thể biết được kiểu gen bằng việc chỉ nhìn vào kiểu hình.
Để thấy được mối quan hệ giữa kiểu gen và kiểu hình ta có sự so sánh sau đây:
| Cơ sở so sánh | Kiểu gen | Kiểu hình |
| Ý nghĩa | Thông tin di truyền của các sinh vật dưới dạng gen trong DNA, chúng vẫn được giữ nguyên trong suốt cuộc đời. | Đặc điểm có thể nhìn thấy được là kiểu hình, đây là biểu hiện của các gen. Các nhân vật này thay đổi theo giai đoạn như giai đoạn từ trẻ sơ sinh cho tới người lớn. |
| Bao gồm | Các nhân vật di truyền của các sinh vật, có hoặc không thể hiện trong thế hệ tiếp theo. Kiểu gen giống nhau giúp tạo ra kiểu hình giống nhau với những môi trường cụ thể. | Những nhân vật này sẽ không được thừa kế. Ta có thể nói rằng những kiểu hình giống nhau có hoặc không thuộc cùng một kiểu gen. |
| Kiểu gen khác nhau có thể tạo ra được kiểu hình sản xuất tương tự. Như RR và Rr giúp tạo ra màu mắt đen như alen trội là R và alen lặn là r. | Một khác biệt nhỏ trong kiểu hình sẽ có các kiểu gen khác nhau. | |
| Nơi xuất hiện | Xuất hiện ở bên trong cơ thể, giống như vật liệu di truyền. | Xuất hiện ở bên ngoài cơ thể, như ngoại hình. |
| Thừa hưởng | Được di truyền 1 phần từ một cá thể sang con cái. Đây là 1 trong 2 hai alen trong quá trình sinh sản. | Kiểu hình sẽ không được di truyền. |
| Xác định bởi | Dùng phương pháp khoa học như: Phản ứng chuỗi polymerase (PCR) nhằm có thể tìm ra loại gen trên alen. | Bằng việc tiến hành quan sát các sinh vật |
| Chịu ảnh hưởng | Bị ảnh hưởng bởi gen. | Bị ảnh hưởng bởi kiểu gen, cũng như những điều kiện môi trường khác. |
| Ví dụ | Ít bệnh, nhóm máu, chiều cao, màu mắt,… | Cân nặng, màu mắt, vóc dáng, màu tóc, mỏ chim,… |
Sự khác biệt cơ bản giữa kiểu hình và kiểu gen
Sự khác biệt giữa kiểu gen và kiểu hình cụ thể như sau:
- Kiểu gen gồm những thông tin di truyền của một sinh vật, ở dạng gen trong DNA, được giữ nguyên trong suốt cuộc đời. Trong khi đó, kiểu hình lại mô tả đặc điểm có thể nhìn thấy, đây là biểu hiện của các gen, nhưng chúng sẽ thay đổi theo giai đoạn, như giai đoạn từ trẻ sơ sinh đến người lớn.
- Kiểu gen gồm các nhân vật di truyền của các sinh vật, có thể hoặc không thể hiện trong thế hệ tiếp theo. Kiểu gen giống nhau sẽ tạo ra kiểu hình giống nhau nếu ở trong môi trường cụ thể ở trong trường hợp kiểu hình, các ký tự không được di truyền. Ta có thể nói các kiểu hình giống nhau có thể có hoặc không thuộc cùng kiểu gen.
- Kiểu gen sẽ được đại diện cho những vật liệu di truyền, chúng có mặt trong các tế bào của cơ thể, đôi khi nhiều kiểu gen khác nhau sẽ tạo ra kiểu hình tương tự. Nhưng còn kiểu hình thì ngay cả có 1 sự khác biệt nhỏ về kiểu hình cũng sẽ có những kiểu gen khác nhau. Chúng được nhận ra bên ngoài cơ thể chính là hình dạng vật lý.
- Một kiểu gen sẽ được di truyền một phần từ một cá thể sang con cái chính là 1 trong 2 alen ở quá trình sinh sản. Kiểu hình là biểu hiện của đặc điểm di truyền của bố mẹ, tuy nhiên chúng sẽ không được di truyền .
- Các đặc điểm như: chiều cao, màu tóc, màu mắt, hình dạng cơ thể,.. có thể xác định bằng việc quan sát, tuy nhiên với các thông tin di truyền phải xác định bằng cách sử dụng các công cụ khoa học như Phản ứng chuỗi polymerase (PCR) để tìm ra loại gen trên alen.
Hy vọng với những chia sẻ trên đây của chúng tôi đã giúp bạn đọc có thể hiểu được kiểu hình là gì, kiểu gen là gì, cũng như mối quan hệ của kiểu hình và kiểu gen. Từ đó giúp lý giải được nhiều vấn đề mà bạn băn khoăn.
