GDP là chỉ số đánh giá về tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế một vùng hay một quốc gia. Tuy nhiên rất nhiều người vẫn chưa hiểu rõ GDP là gì, ý nghĩa và cách tính. Hãy cùng đi tìm hiểu sâu hơn về chỉ số này trong bài viết dưới đây nhé!
Tổng quan về GDP
GDP là gì?
GDP là viết tắt của từ Gross Domestic Product, có nghĩa là tổng sản phẩm quốc nội hay tổng sản phẩm quốc dân.
Đây là chỉ số dùng để đo lường tổng giá trị thị trường của mọi hàng hóa, dịch vụ cuối cùng được sản xuất trong phạm vi lãnh thổ quốc gia tại một thời điểm nhất định (thường là theo quý hoặc năm).
Cụ thể:
- GDP đo lường tổng giá trị thị trường: có nghĩa là GDP sẽ cộng các loại sản phẩm thành một chỉ tiêu giá trị duy nhất theo giá thị trường.
- Hàng hóa, dịch vụ được tính trong cơ cấu GDP bao gồm: hàng hoá hữu hình (quần áo, thực phẩm, xe cộ…) và dịch vụ vô hình (khám bệnh, làm đẹp, vệ sinh…). GDP chỉ tính giá trị của các hàng hoá và dịch vụ cuối cùng, không tính hàng hóa trung gian.
- GDP bao gồm hàng hóa và dịch vụ được sản xuất trong hiện tại, không tính trong quá khứ.
- GDP tính theo phạm vi lãnh thổ kinh tế của một quốc gia bao gồm các tổ chức, cá nhân, hộ gia đình sản xuất – kinh doanh thường trú.
- GDP phản ánh giá trị sản xuất trong khoảng thời gian cụ thể, thường là một quý hoặc một năm.
GDP bình quân đầu người là gì
GDP bình quân đầu người, GDP/người (GDP per capita) là chỉ tiêu thể hiện kết quả sản xuất kinh doanh trung bình của một công dân tại một quốc gia trong vòng một năm.
Cách tính GDP bình quân đầu người: lấy GDP của quốc gia tại thời điểm đó chia cho tổng dân số.
Chỉ số này tỉ lệ thuận với mức thu nhập và đời sống của người dân nước đó. Tuy nhiên, chỉ số GDP cao chưa chắc đã đi liền với mức sống cao.
GDP danh nghĩa và GDP thực tế là gì
GDP danh nghĩa (nominal GDP) thể hiện tổng giá trị của mọi hàng hóa và dịch vụ được tiêu thụ trong một khoảng thời gian cụ thể theo mức giá thị trường tại thời điểm đó. Tuy nhiên, đánh giá tăng trưởng tổng sản lượng của nền kinh tế theo GDP danh nghĩa thường không chính xác do lạm phát.
Do đó, người ta thường sử dụng GDP thực (real GDP) để thống kê tổng giá trị hàng hóa cuối cùng của nền kinh tế theo mức giá quy định tại một thời điểm mốc.
Lạm phát chính là nguyên nhân tạo nên sự khác biệt giữa GDP danh nghĩa và GDP thực trong cùng một khoảng thời gian. Tỷ lệ giữa GDP danh nghĩa và GDP thực được gọi là hệ số giảm phát GDP (GDP deflator) theo công thức:
Dựa trên công thức này, chúng ta có thể dễ dàng biết được cách tính GDP danh nghĩa và GDP thực tế.
Ý nghĩa, tầm quan trọng của GDP là gì
- Ý nghĩa của GDP là thước đo đánh giá tốc độ tăng trưởng kinh tế của một quốc gia và sự biến động của sản phẩm/dịch vụ theo thời gian.
- Sự suy giảm chỉ số GDP có thể gây nên các tác động xấu với nền kinh tế như: suy thoái, lạm phát, thất nghiệp, đồng tiền mất giá…, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và đời sống của người dân.
- Chỉ số GDP bình quân đầu người cho biết mức thu nhập tương đối và chất lượng sống của người dân tại mỗi quốc gia.
Cách tính GDP
Tính GDP theo phương pháp chi tiêu (tính tổng chi tiêu)
Đây là một trong các phương pháp tính GDP chính xác nhất. GDP của một quốc gia được tính bằng tổng số tiền mua sắm hàng hóa và sử dụng dịch vụ của các gia đình theo công thức sau:
GDP = C+G+I+NX
Trong đó:
- C (Chi tiêu của gia đình): bao gồm mọi chi tiêu về sản phẩm và dịch vụ của gia đình.
- G (Chi tiêu của chính phủ): bao gồm tổng chi tiêu cho giáo dục, y tế, giao thông, an ninh quốc phòng, chính sách…
- I (Tổng đầu tư): bao gồm các khoản chi tiêu của doanh nghiệp cho trang thiết bị, nhà xưởng…
- NX (cán cân thương mại của nền kinh tế): NX = X (xuất khẩu [export]) – M (nhập khẩu [import]).
Tính GDP theo phương pháp chi phí (tính theo thu nhập)
Công thức tính GDP là tổng tiền lương, tiền lãi, lợi nhuận và tiền thuê phát sinh trong nền kinh tế:
GDP = W + I + Pr + R + Ti + De
Trong đó:
- W (Wage): tiền lương
- I (Interest): tiền lãi
- Pr (Profit): lợi nhuận
- R (Rent): tiền thuê
- Ti (Indirect tax): thuế gián thu (loại thuế đánh gián tiếp thông qua giá cả hàng hóa, dịch vụ)
- De (Depreciation): phần khấu hao, hao mòn tài sản cố định
Tính GDP theo phương pháp sản xuất
GDP = Giá trị tăng thêm + Thuế nhập khẩu
hoặc
GDP = Giá trị sản xuất – chi phí trung gian + thuế nhập khẩu
Trong đó, giá trị tăng thêm bao gồm: thu nhập của người sản xuất, tiền công, bảo hiểm, khấu hao tài sản cố định, thuế sản xuất, giá trị thặng dư, các thu nhập khác…
Tổng cục Thống kế áp dụng cách tính GDP của Việt Nam theo phương pháp sản xuất theo quý hoặc năm; và theo phương pháp thu nhập 5 năm một lần.
Xem thêm: Điều kiện DDP là gì trong xuất nhập khẩu
Phân biệt GDP và GNP có gì khác nhau?
| Tiêu chí | GDP | GNP |
| Khái niệm | GDP là tổng giá trị của các loại hàng hóa, dịch vụ của một quốc gia trong 1 năm. GDP càng cao thì nền kinh tế càng mạnh và ngược lại. | GNP là tổng giá trị bằng tiền thu được từ các loại hàng hóa và dịch vụ cuối cùng do mọi công dân của một quốc gia tạo ra trong một năm. |
| Công thức tính | GDP = C + I + G + NX | GNP = C + I + G + (X – M) + NR |
| Bản chất | GDP là tổng sản phẩm quốc nội (trong nước)
GDP là tổng giá trị của các thành phần kinh tế hoạt động trong lãnh thổ của quốc gia đó trong 1 năm, bao gồm trong nước và nước ngoài. GDP đánh giá sức mạnh nền kinh tế của một quốc gia. |
GNP là tổng sản phẩm quốc dân (trong và ngoài nước)
GNP là tổng giá trị của công dân mang quốc tịch nước đó sản xuất trong 1 năm, ở cả trong và ngoài lãnh thổ quốc gia đó. GNP đánh giá sự phát triển kinh tế của một quốc gia. |
Ví dụ: Một nhà đầu tư Nhật Bản xây dựng nhà máy sản xuất đồ uống giải khát đặt tại Việt Nam để tiêu thụ trong nước. Lúc này:
- Mọi thu nhập của nhà máy sau khi bán hàng được tính vào GDP của Việt Nam.
- Lợi nhuận ròng (sau khi khấu trừ thuế và trích nộp các quỹ phúc lợi) và lương của các công nhân Nhật làm việc trong nhà máy được tính vào GNP của Nhật Bản.
Một số vấn đề liên quan GDP
Mặc dù được sử dụng rộng rãi trong kinh tế, nhưng chỉ số GDP tồn tại một số hạn chế như:
- Chỉ số GDP được tính theo các phương thức khác nhau gây khó khăn khi so sánh xuyên quốc gia.
- GDP đánh giá tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế, nhưng không phản ánh chính xác mức sống của người dân.
- GDP không bao gồm kinh tế ngầm, kinh tế phi tiền tệ như kinh tế trao đổi, hoạt động tình nguyện, chăm sóc trẻ em miễn phí, sản xuất hàng hóa tại gia đình, thời gian nghỉ ngơi, ô nhiễm môi trường.
- GDP không tính đến sự phát triển hài hòa, các công việc không mang lại lợi ích ròng, những hiệu ứng tiêu cực. Ví dụ: tốc độ tăng trưởng GDP cao do khai thác tài nguyên thiên nhiên quá mức, ô nhiễm sông ngòi phải đầu tư cải tạo lại.
- GDP không phản ánh trung thực sự phân chia lợi ích trong một quốc gia. Ví dụ: GDP cao do một nhóm người giàu có mang lại cho nền kinh tế trong khi phần lớn dân số sống dưới mức nghèo khổ.
- GDP chỉ tính đến sản xuất hàng hóa cuối cùng và đầu tư vốn mới mà bỏ qua hoạt động chi tiêu, giao dịch trung gian giữa các doanh nghiệp.
Trên đây là tổng hợp kiến thức cần biết về khái niệm GDP là gì. Đây là một chỉ số quan trọng để đánh giá nền kinh tế của một quốc gia. Hiểu được bản chất của chỉ số này sẽ giúp bạn dễ dàng phân tích sự biến đổi của nền kinh tế nội địa.
