Chánh niệm là khái niệm thường dùng trong Phật giáo, giúp con người thoát khỏi khổ đau để tìm kiếm đến sự giác ngộ. Hiện nay chánh niệm được sử dụng như phương thức chăm sóc sức khỏe tinh thần hiệu quả. Bài viết sau đây chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu chánh niệm là gì, cũng như lợi ích và ví dụ cụ thể về chánh niệm trong cuộc sống!
Chánh niệm là gì?
Chánh niệm là việc thực hành giúp việc nhận thức đầy đủ, không phán xét hiện tại, không dự đoán tương lai, cũng không sống trong quá khứ. Chúng đơn giản là khả năng nhận thức bản thân mình đang làm gì, ở đâu, không phản ứng quá mức hay choáng ngợp với những điều xảy ra xung quanh mình.
Hiện phương pháp chánh niệm được dùng rộng rãi như một biện pháp để chăm sóc tinh thần. Chánh niệm giúp kết nối cơ thể với cảm giác của chúng ta, vì thế nên khi thực hành chánh niệm sẽ giúp bạn nhận thức được suy nghĩ, cảm xúc, cũng như cảm giác của cơ thể, bao gồm cả: Khứu giác, vị giác, xúc giác, thị giác và cả thính giác.
Chánh niệm tiếng anh là gì? Chánh niệm trong tiếng anh được viết là Mindfulness.
Lợi ích của việc thực hành chánh niệm mang lại
Chánh niệm là việc nhận thức, cũng như hiểu rõ trạng thái bên trong và xung quanh mỗi chúng ta. Mục đích của chánh niệm là nhằm ngăn chặn các thói quen xấu, đồng thời tránh xa các phản ứng tiêu cực nhờ việc quan sát, nhận thức về suy nghĩ, cảm xúc và các trải nghiệm hiện tại mà không đánh giá hay phán xét.
Điều này giúp mang lại nhiều lợi ích to lớn đối với sức khỏe, tinh thần của mỗi người, cụ thể:
Lợi ích đối với thân thể
Thực hành chánh niệm sẽ nhận được nhiều lợi ích tốt đối với sức khỏe, tinh thần, cũng như cuộc sống. Chúng giúp bạn tập trung vào những trải nghiệm hiện tại với suy nghĩ cân bằng để giảm thiểu tình trạng căng thẳng.
Nhờ đó mà chúng ta có khả năng kiểm soát ý thức, tiềm thức của mình nhờ việc thiền. Qua đó để tận dụng được tối đa sức mạnh của tâm trí nhằm nâng cao sức khỏe như:
- Cải thiện chất lượng giấc ngủ, giúp giấc ngủ được sâu và ngon hơn. Hạn chế vấn đề mất ngủ làm ảnh hưởng đến công việc và cuộc sống.
- Giảm tình trạng căng thẳng
- Nâng cao khả năng tập trung, tăng cường trí nhớ để tinh thần được tỉnh táo và minh mẫn
- Giúp giảm cân hiệu quả
- Ngăn ngừa trầm cảm, giúp người bệnh thoái khỏi các tâm lý tiêu cực
- Tăng cường lượng chất xám, tăng trí nhớ, giúp hỗ trợ tốt trong công việc và học tập.
Lợi ích với tâm linh
Theo yếu tố tâm linh, nếu không có chánh niệm thì chúng ta sẽ không thể được hưởng niềm an lạc. Khi bản thân có chánh niệm chúng ta sẽ cảm thấy mọi thứ xung quanh thật tươi đẹp, đáng yêu đến kỳ lạ.
Với người tu hành, khi thực hành chánh niệm sẽ vô ưu, vô lo trước mọi diễn biến của đời sống. Nhờ đó mà bản thân luôn ở trong tâm thế an lạc, bình thản trước các sự việc.
Ví dụ cụ thể về cách thực hành chánh niệm
Bạn có thể thực hành chánh niệm thông qua thiền định hoặc thông qua một số phương pháp thực hành chánh niệm như:
Bài tập thở
Hơi thở chánh niệm là gì? Bài tập thở là cơ hội giúp bạn có nhiều thời gian cho bản thân để thực hành chánh niệm trong cuộc sống hàng ngày. Để làm điều này, chúng ta có thể tuân theo những bước sau đây:
- Ngồi thẳng lưng thoải mái.
- Trong 1 phút, bạn hãy tập trung đến hơi thở.
- Thở 1 cách tự nhiên và cần chú ý thời gian giữa mỗi lần thở vào và thở ra.
- Cảm nhận sự mở rộng của phổi cũng như chuyển động của bụng khi thở.
- Khi thấy mất tập trung thì hãy nhẹ nhàng đưa tâm trí trở lại hơi thở.
Xem thêm: Nhân duyên là gì? Ý nghĩa nhân duyên trong Đạo Phật và cuộc sống
Nhận thức về suy nghĩ, cũng như cảm xúc của bản thân
Chánh niệm mặc dù không có tác dụng loại bỏ hoàn toàn suy nghĩ, căng thẳng, tuy nhiên nó giúp chúng ta có thể nhận thức được cảm xúc này sẽ đến và đi. Để thực hành nhận thức về suy nghĩ của bản thân bạn có thể:
- Hỏi chính mình đang trải qua điều gì vào thời điểm này?
- Đặt tên cho những suy nghĩ, cũng như cảm xúc của chính mình.
- Tránh phán xét, hãy đánh giá để trả lời cho câu hỏi liệu nỗi lo lắng này có đáng ngại hay không.
- Nếu như căng thẳng và sự lo lắng này không đáng kể thì bạn có thể bỏ qua chúng để tập trung cho hiện tại.
- Nếu những lo lắng này nghiêm trọng thì bạn có thể tìm kiếm đến sự giúp đỡ từ các chuyên gia để giải quyết vấn đề.
Ăn trong chánh niệm
Chánh niệm trong ăn uống tức là việc tập trung hoàn toàn vào bữa ăn mà không bị phân tán bởi những vấn đề khác như xem TV, đọc sách, dùng điện thoại. Để làm được điều này bạn hãy:
- Tập trung tới hình dáng, màu sắc của thức ăn
- Cảm nhận hương vị của thức ăn
- Ngừng ăn nếu bản thân đã no thay vì cố gắng để ăn hết.
Đi bộ chánh niệm
Bạn có thể đi bộ chánh niệm vào bất kỳ lúc nào ở trong ngày, trước tiên hãy bắt đầu mọi thứ thật chậm rãi, sau khi đã quen có thể thực hiện đi bộ chánh niệm với mọi tốc độ. Để thực hiện bạn hãy:
- Cảm nhận cảm giác của lòng bàn chân khi chúng được tiếp xúc với đất hay bất kỳ bề mặt nào đó mà bạn tiếp xúc như: Cỏ, bãi biển, xi măng,…
- Nhận thức nhóm cơ bắp sử dụng mỗi khi đi bộ.
- Khi tâm trí lạc đề thì hãy dùng cảm giác tiếp xúc của lòng bàn chân với mặt đất như điểm neo để đưa bản thân trở lại với hiện tại.
- Dành ít nhất 1 phút trong ngày nhằm để tập trung vào cảm giác mỗi khi đi bộ.
Cách để thực hiện chánh niệm
Để thực hiện chánh niệm khá đơn giản, giúp mang lại hiệu quả cao đối với công việc, sức khỏe, cũng như tinh thần. Sau đây là những hướng dẫn cụ thể để bạn có thể thực hiện chánh niệm đơn giản nhất:
Luyện tập chú ý
Hãy chú ý đến hiện tại và những điều nhỏ nhặt ở xung quanh, thay vào đó hãy tập trung vào hoạt động hàng ngày để cơ thể cơ thể làm quen được với chánh niệm.
Ví dụ như khi ăn uống, đi bộ hay làm việc nên chú ý đến mọi thứ ở xung quanh từ hơi thở, cho đến cảm xúc, cảm giác, vị giác, mùi hương,…
Quan sát hơi thở
Việc học cách thở hay chú ý đến hơi thở cũng là một trong những điều mà bạn cần đặc biệt quan tâm. Bạn hãy tập trung vào cảm giác của hơi thở khi đi vào và ra khỏi cơ thể.
Nếu như có những suy nghĩ hoặc sự sao nhãng xuất hiện thì hãy chú ý đến hơi thở.
Quan sát cơ thể
Bạn nên quan sát cảm giác, cùng trạng thái cơ thể mỗi khi thực hiện các hoạt động hàng ngày. Nên chú ý đến cảm giác của chân chạm đất mỗi khi đi bộ hay cảm giác của nước chảy qua tay khi rửa tay.
Thực hiện thiền
Thiền là 1 phần quan trọng đối với việc thực hành, rèn luyện chánh niệm. Thiền mang đến nhiều lợi ích như: Giúp loại bỏ được những suy nghĩ lo lắng, căng thẳng, cải thiện sự tập trung và giấc ngủ, ổn định tâm lý,…
Bạn có thể thực hiện thiền với nhiều kiểu khác nhau như: Thiền ngồi, thiền đi, thiền đứng nhằm tập trung tinh thần, cũng như tăng cường chánh niệm. Ngoài ra điều quan trọng nhất mỗi khi thực hành chánh niệm chính là bạn cần thực hiện một cách đều đặn, liên tục để chúng ta có thể sống “chậm” lại với hiện tại, nhờ đó mà bản thân có thể thoải mái, lạc quan, tích cực hơn.
Mẹo giúp việc thực hành chánh niệm thành công
Nếu bạn gặp khó khăn khi thực hành chánh niệm thì hãy tham khảo những lời khuyên sau:
- Tập trung vào việc thực hiện nhiệm vụ tại thời điểm nhất định. Nếu như thực hiện quá nhiều việc cùng lúc sẽ gây ra sự mất tập trung, vì thế bạn nên chỉ tập trung cao độ cho duy nhất một việc.
- Đối xử tử tế với bản thân khi thực hành chánh niệm, không phán xét hay tự trách nếu như bạn đang cảm thấy tâm trí mình lang thang. Chánh niệm là việc chấp nhận bản thân, đối xử với bản thân bằng lòng trắc ẩn. Hãy tập trung vào hiện tại để bản thân có thời gian phát triển.
- Đặt thời gian cụ thể trong ngày để thực hiện chánh niệm và thực hiện điều này đều đặn. Bạn có thể thực hành chánh niệm khi ăn uống, đi bộ hay trò chuyện để nhằm tăng cường nhận thức về hiện tại.
Nguy cơ khi lạm dụng thực hành chánh niệm
Thực hành chánh niệm ở mức độ phù hợp sẽ giúp chúng ta đạt được nhiều thành tựu trong đời sống. Nhưng nếu bạn lạm dụng điều này thì sẽ gây ra những nguy cơ như:
- Quan sát chính mình quá nhiều dẫn đến nguy cơ làm giảm khả năng trải nghiệm thực tế.
- Nhiều người thường áp dụng chánh niệm để tránh mọi việc thay vì việc thực hiện giải quyết vấn đề.
- Làm ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần, các nghiên cứu cho rằng một số trường hợp chánh niệm sẽ làm tăng các triệu chứng tâm thần tiềm tàng, ví dụ như ảo giác, giải thể nhân cách.
Lưu ý khi thực hành chánh niệm
Sau khi đã hiểu rõ được khái niệm cũng như nhận thức được rõ ràng về lợi ích của chánh niệm chắc hẳn sẽ có nhiều bạn sẽ bắt đầu tìm hiểu để thực hành ngay. Tuy chánh niệm mang lại nhiều lợi ích nhưng đây không phải là phương pháp phù hợp đối với tất cả mọi người.
Với nhiều trường hợp chánh niệm sẽ không có tác dụng kiểm soát được lo âu và căng thẳng. Lúc này việc bạn tìm đến các liệu pháp tâm lý sẽ phù hợp hơn cả. Một số chuyên gia y tế cho biết việc thực hiện chánh niệm sẽ không phù hợp đối với những người mắc các rối loạn tâm thần. Một số trường hợp bị rối loạn tâm thần nếu thực hành chánh niệm trong thiền định sâu có thể gây ra hiện tượng lo lắng hoặc bị tách biệt khỏi thực tại.
Những nội dung về chánh niệm là gì, cũng như lợi ích và ví dụ về chánh niệm mà chúng tôi mang đến trên đây hy vọng sẽ mang đến cho bạn đọc những thông tin hữu ích. Từ đó để có thể thực hành chánh niệm hiệu quả nhất!
