Ca trù là loại hình âm nhạc truyền thống của miền Bắc Việt Nam, có vai trò đặc biệt quan trọng đối với nền âm nhạc dân tộc. Bài viết hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu chi tiết ca trù là gì? Ca nương là gì? Vai trò, nguồn gốc của ca trù để hiểu thêm về loại hình nghệ thuật dân gian này.
Ca nương nghĩa là gì?
Ca trù là loại hình âm nhạc đặc sắc, mang tính truyền thống của Việt Nam. Ca trù không chỉ là một thể loại âm nhạc, đây còn là loại hình nghệ thuật truyền thống, là sự kết hợp giữa thanh nhạc, giọng hát và âm thanh tiếng đàn.
Trong đó, ca nương là cách gọi những người hát ca trù, ca nương hay còn được gọi với cái tên khác là “ả đào”. Trang phục của ca trù là trang phục truyền thống của người dân bắc bộ là áo dài hoặc các loại áo khác tuỳ thuộc vào bài diễn.
Ca nương cần có chất giọng thanh, cao và vang, để có thể trở thành một ca nương được biểu diễn trên sân khấu cần phải đáp ứng được nhiều yêu cầu. Theo đó, để trở thành một ca nương phải hội tụ đủ các yếu tố về thanh nhạc, kỹ thuật giọng hát, cho đến kiến thức về ca trù, kỹ năng gõ phách. Hơn nữa các ca nương còn phải có đam mê, quyết tâm, sự kiên trì, vì đối với ca trù mà nói thì ca nương là một phần đặc biệt quan trọng, không thể thiếu của hát ca trù.
Các bài hát ca trù thường kể về những câu chuyện lịch sử và truyền thống của dân tộc Việt Nam, thường được trình diễn trong các dịp lễ hội hay sự kiện quan trọng trong đời sống.
Ngoài Ca nương còn những ai tham gia hát ca trù?
Ca trù là dạng nghệ thuật biểu diễn dùng nhiều thể văn chương như: Phú, truyện, ngâm, trong đó phổ biến nhất là hát nói và hát kể. Các bài hát ca trù thường truyền tải những chuyện tình lãng mạn, chứa chan cảm xúc sâu sắc về đời sống gia đình, xã hội.
Ca trù đặc biệt thịnh hành vào thế kỷ 15 vì thế nên các bài hát ca trù có chất liệu phong phú, giúp đưa người nghe đến với không gian văn hóa cổ xưa. Ngoài Ca nương thì các thành phần chính và quan trọng trong hát ca trù còn phải kể đến như: “kép” – đây là người chơi đàn đáy phụ họa cho bài hát, cùng “quan viên” – đây là người sẽ đánh trống chầu chấm câu và bày tỏ xúc cảm qua tiếng trống. Thường thì Ca nương sẽ ngồi ở giữa, kép cùng quan viên sẽ ngồi hai bên và cả 3 sẽ cùng ngồi trên một tấm chiếu nhỏ.
Giới thiệu về ca trù
Ca trù là gì?
Ca trù là một nghệ thuật dân gian truyền thống của người Việt mang đặc trưng bởi âm nhạc trữ tình, kết hợp với giọng hát tinh tế. Nghệ thuật ca trù được phát triển từ thời kỳ phong kiến, trở thành một phần của văn hóa truyền thống của Việt Nam.
Ca trù thường được biểu diễn bởi một nhóm nghệ sĩ, bao gồm ca nữ, một đàn đáy cùng với các nhạc cụ như kèn đầu mùa, trống và phách. Các nghệ sĩ sẽ trình diễn các bài hát với giai điệu nhẹ nhàng, chậm rãi, cùng lời ca về các chủ đề như tình yêu, tình bạn, tình thân, tình quê hương.
Vào năm 2009, ca trù của miền Bắc Việt Nam đã chính thức được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể, điều này đủ để thấy những giá trị văn hóa, cũng như ý nghĩa mà hát ca trù mang lại trong đời sống của con người. Hiện ca trù đang được gìn giữ, bảo tồn, phát huy bởi nhiều hình thức như biểu diễn, giảng dạy,…
Xem thêm: Nhạc underground là gì? Top các ca sĩ Underground Việt Nam nổi tiếng
Nguồn gốc của ca trù
Ca trù là một nghệ thuật dân gian truyền thống hình thành và phát triển từ thời kỳ phong kiến. Chúng được xuất hiện từ khoảng thế kỷ XIII đến XIV, tại thủ đô Thăng Long (Hà Nội ngày nay). Khi đó ca trù được biểu diễn trong các cung đình, nhà quý tộc, người chơi chủ yếu là những phụ nữ tài năng, sở hữu giọng hát cao, tinh tế.
Truyền thuyết cho biết ca trù có nguồn gốc từ câu chuyện của hai người tình Nữ Nhi và Chử Đồng Tử. Khi Nữ Nhi phải rời xa người yêu, cô đã sáng tác ra các bài hát ca trù để gửi gắm tình cảm của mình. Kể từ đó thì ca trù đã trở thành một phần của văn hóa truyền thống Việt Nam.
Trong quá trình hình thành và phát triển, ca trù được sáng tác thêm nhiều bài hát mới và được biểu diễn ở nhiều nơi khác nhau. Trong khoảng thời gian dài, ca là một trong những loại hình nghệ thuật phổ biến ở trong các tầng lớp của xã hội, được biểu diễn ở trong nhiều dịp lễ hội.
Sau thời kỳ chiến tranh và đổi mới, ca trù trải qua nhiều khó khăn và gần như bị lãng quên. Nhưng nhờ vào sự nỗ lực của các nghệ sĩ và các nhà nghiên cứu văn hóa mà ca trù đã được khôi phục, phát triển trở lại.
Cho đến nay thì ca trù đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể và vẫn được duy trì và phát triển tại nhiều vùng miền của Việt Nam.
Đặc điểm nghệ thuật dân gian của ca trù Việt Nam
Ca trù là một loại hình nghệ thuật dân gian đặc sắc của người Việt mang những đặc điểm chung sau đây:
- Các bài hát ca trù thường có giai điệu phức tạp với nhiều nốt nhạc và phần solo dành cho người hát chính.
- Ca trù thường được biểu diễn ở trong không gian nhỏ mang đến sự gần gũi, gắn kết giữa người hát cùng với khán giả.
- Ca trù có nhiều bài hát về tình yêu, đời sống, cũng như văn hóa truyền thống của người Việt. Bài hát thường được sáng tác dựa trên các đoạn thơ hay câu chuyện với nội dung sâu sắc, ý nghĩa. Ca trù còn là một trong những hình thức nghệ thuật tôn giáo, được biểu diễn nhiều trong các đền, chùa cùng với các lễ hội tôn giáo.
- Ca trù còn có các yếu tố tâm linh, được biểu diễn nhẹ nhàng, trang nhã, giúp khán giả thấy yên bình, và như được thoát khỏi những áp lực cuộc sống hiện đại.
Ca trù mang đậm giá trị nghệ thuật, văn hóa
Giá trị nghệ thuật của ca trù
Ca trù là loại hình nghệ thuật có nhiều thể thức và giai điệu khác nhau với nhạc khí đặc trưng của ca trù là đàn đáy, phách và trống. Theo thời gian những loại nhạc cụ này đã góp phần đưa ca trù trở thành thể loại thanh nhạc dân gian kinh điển của Việt Nam.
Giá trị văn hóa của ca trù
Ca trù là kho tàng tri thức phong phú của dân tộc, có thể thấy quan điểm, tư tưởng của đất nước qua từng kỳ phát triển đều được thể hiện một cách đầy đủ, chân thực thông qua tiếng hát ả đào.
Ngoài ra, ca trù còn mang giá trị sâu sắc về đạo lý làm người, đồng thời tôn vinh tình cảm tốt đẹp của con người.
Ca trù còn sở hữu giá trị văn hóa, giáo dục, tín ngưỡng sâu sắc đối với nhiều giai đoạn lịch sử. Mỗi giai đoạn khác nhau ca trù lại mang các đặc trưng riêng, phong phú trong mỗi nội dung được thể hiện.
Như vậy bài viết trên đã mang đến cho chúng ta những thông tin chi tiết nhất về thể loại ca trù, cũng như giải đáp được băn khoăn ca nương là gì. Từ đó hiểu rõ được giá trị mà ca trù mang lại, nâng cao nhận thức bảo tồn các giá trị văn hóa, truyền thống tốt đẹp của người Việt.
