Tri giác là gì, ví dụ? So sánh cảm giác và tri giác

Tri giác là thành phần trong nhận thức cảm tính, là điều kiện đối với định hướng hành vi, cũng như hoạt động của con người. Để tìm hiểu thông tin chi tiết hơn về tri giác là gì, đặc điểm cũng như sự khác nhau cơ bản giữa tri giác và cảm giác như thế nào, mời bạn đọc dõi theo bài viết sau đây.

Tri giác là gì cho ví dụ?

Tri giác là quá trình thu nhận, phân tích, chọn lọc và tổ chức liên kết từ các giác quan, giúp phản ánh chính xác, trọn vẹn các thuộc tính bên ngoài của sự vật, hiện tượng khi tác động trực tiếp vào các giác quan.

Thông tin về các thuộc tính của sự vật hiện tượng được tiếp nhận qua giác quan truyền đến vỏ não thì sẽ lập tức được tổ chức, phân tích, sắp xếp thành các hình ảnh mang ý nghĩa, tính chất về chính sự vật, hiện tượng tác động vào giác quan của con người. 

Tìm hiểu về tri giác
Tìm hiểu về tri giác

Ví dụ: Khi chúng ta có 1 rổ cam, nếu như muốn biết đó là gì thì ở mức độ đơn giản nhất ta cần phải tiếp xúc trực tiếp với nó. Tri giác giúp phản ánh một cách trọn vẹn thuộc tính bề ngoài của sự vật, hiện tượng. Nhờ mắt mà có thể nhìn thấy được màu sắc, cũng ước lượng được kích thước, số lượng của những quả cam trong rổ. 

Vậy vật vô tri vô giác là gì? Vô tri vô giác có nghĩa là không có cảm giác, không có nhận thức, suy nghĩ, linh hồn như: sỏi đá, bàn ghế,.. 

Phân loại tri giác

Tri giác theo đối tượng

Tri giác theo đối tượng gồm có:

  • Tri giác không gian: Giúp con người nhận biết hình dạng, kích thước, khoảng cách, chiều sâu, độ xa, phương hướng của sự vật.
  • Tri giác thời gian: phản ánh về vận tốc, độ nhanh hay chậm và tính kế tục của hiện tượng.
  • Tri giác vận động: phản ánh những thay đổi về vị trí, sự chuyển động của các đối tượng.

Tri giác theo các cơ quan cảm giác

Tri giác dựa theo các cơ quan cảm giác bao gồm:

  • Tri giác nhìn: Phản ánh về màu sắc, hình dạng, trạng thái của sự vật, hiện tượng.
  • Tri giác nghe: Giúp phản ánh về âm thanh, âm độ lớn hay nhỏ của đối tượng.
  • Tri giác sờ: Giúp phản ánh về cấu tạo bề mặt, kích thước, nhiệt độ của vật chất hoặc đối tượng.
Phân loại tri giác
Phân loại tri giác

Xem thêm: Cảm giác là gì? Các loại cảm giác, ví dụ về cảm giác

Đặc điểm của tri giác

Tri giác là phạm trù nhận thức của con người, vì thế cũng như các phạm trù khác tri giác sở hữu những đặc tính sau:

  • Tri giác giúp phản ánh sự vật, hiện tượng trực tiếp nhất về các đặc điểm bên ngoài của chúng.
  • Tri giác là quá trình tâm lý nhận thức bởi có sự khởi đầu, diễn biến, cũng như kết thúc rõ ràng.
  • Tri giác là sự tổng hợp của các cảm giác tạo nên hình ảnh đầy đủ, trọn vẹn về sự vật, hiện tượng. 
  • Nhờ tri giác mà con người có khả năng phân loại được sự vật, đối tượng tự động, cũng như xác định được mối liên hệ, cách thức giữ các sự vật, hiện tượng đó. 
  • Tri giác dùng dữ liệu trực quan do cảm giác mang lại, cùng với những kinh nghiệm đã có trong quá khứ để có hình ảnh sự vật trọn vẹn nhất giúp gọi tên được sự vật đó. 
  • Tri giác là quá trình tích cực với việc giải quyết các vấn đề cụ thể của con người, giúp con người xác định được rõ ràng vị trí của chủ thể với sự vật, hiện tượng ở xung quanh.

Quá trình tri giác diễn ra tự động ngày khi cảm giác xuất hiện, cả 2 quá trình này luôn song hành với nhau liên tục, không thể tách rời.

Tri giác giúp con người nhận thức được thế giới quan
Tri giác giúp con người nhận thức được thế giới quan

Sự chuyển hoá cảm giác thành tri giác

Sự chuyển hoá từ cảm giác sang tri giác diễn ra vô cùng nhanh, chúng khiến cho con người không thể nhận thức được cảm giác hay tri giác có trước, mà xác định chung là một. Thực tế thì sự chuyển hóa này được diễn ra làm 4 bước như sau:

  • Bước 1: Một số năng lượng vật lý của môi trường xung quanh tác động đến các giác quan của con người, các tế bào thần kinh cảm giác chuyên trách sẽ bị chịu kích thích của một loại năng lượng nào đó.
  • Bước 2: Diễn ra sự chuyển hóa từ năng lượng vật lý sang năng lượng sinh học (năng lượng thần kinh) ở tế bào cảm giác đang bị kích thích và hưng phấn, được truyền đi từ cơ quan cảm nhận theo dây thần kinh đến một vùng não xử lý thông tin riêng biệt nằm trên vỏ não. Chúng được gọi là những xung điện thần kinh.
  • Bước 3: Các xung điện thần kinh giúp tạo ra cảm giác vô nghĩa trên vùng đó của vỏ não.
  • Bước 4: Các xung điện thần kinh lan truyền sang các vùng não lân cận của vỏ não gọi là vùng liên hợp, nhằm giúp cảm nhận và tổng hợp thành hình ảnh, ấn tượng rõ ràng là tri giác. Chủ thể nhận ra và biết được sự vật, hiện tượng tri giác phản ánh là sự vật, hiện tượng gì.

Rối loạn tri giác là bệnh gì?

Rối loạn tri giác là gì mà nhận được sự quan tâm của nhiều người tới như vậy? Rối loạn tri giác còn được gọi là rối loạn ý thức, là một trạng thái mà ý thức bị ảnh hưởng bởi tổn thương não. Rối loạn tri thức bao gồm những loại sau đây:

Hôn mê

Đây là trạng thái một người không có dấu hiệu tỉnh táo, nhận biết, không phản ứng với môi trường, giọng nói hay kích thích đau.

Hôn mê là một dạng của rối loạn tri giác
Hôn mê là một dạng của rối loạn tri giác

Tình trạng hôn mê thường kéo dài từ 02 đến 04 tuần, trong thời gian này một người có thể tẩy dậy hoặc chuyển sang trạng thái thực vật hay trạng thái ý thức tối thiểu.

Trạng thái ý thức tối thiểu

Một người với những biểu hiện nhận thức rõ ràng nhưng tối thiểu hay không phù hợp được xếp vào trạng thái ý thức tối thiểu. Sẽ có lúc họ đáp ứng được các yêu cầu như cử động ngón tay khi được hỏi.

Người có thể đi vào trạng thái ý thức tối thiểu sau khi hôn mê hay trạng thái thực vật. Một số trường hợp trạng thái ý thức tối thiểu là một giai đoạn nằm trong lộ trình phục hồi, nhưng cũng sẽ có những trường hợp nó là vĩnh viễn.

Trạng thái thực vật

Đây là trạng thái khi một người thức tỉnh nhưng không có dấu hiệu nhận thức. Người khi ở trạng thái thực vật có thể có phản xạ cơ bản như chớp mắt, giật mình, mở mắt, thức dậy và đi vào giấc ngủ đều đặn.

Khi ở trạng thái thực vật người đó sẽ không thể hiện bất kỳ phản ứng có nghĩa nào như nhìn theo vật thể bằng mắt hoặc phản ứng với giọng nói, cũng không có biểu hiện của cảm xúc.

Các sai lầm có thể xảy ra của tri giác

Tri giác sai lầm là tri giác không chính xác về sự vật, hiện tượng. Sai lầm của tri giác sẽ có 3 loại như sau:

  • Sai lầm do hiện tượng vật lý tạo nên: ánh sáng phản chiếu hay khúc xạ có thể tạo nên tri giác sai lầm. Ví dụ như lái xe vào buổi trưa nắng gắt bạn sẽ cảm thấy phía trước có một vũng nước
  • Sai lầm do giác quan tạo nên: giác quan của con người sẽ bị đánh lừa bởi những điều kiện nhất định, vì thế mà tri giác có thể sai lầm trong trường hợp này.
Các sai lầm có thể xảy ra đối với tri giác
Các sai lầm có thể xảy ra đối với tri giác
  • Sai lầm bởi đại não gây nên: Với sai lầm này ta có các loại sau đây: 

– Sai lầm do nhu cầu, ví dụ nếu khát nước bạn nghe gió thổi sẽ tưởng như nước đang chảy đâu đó.

– Sai lầm do tình cảm gây nên. Ví dụ khi bạn sợ hãi mối đe dọa từ bên ngoài tới, khi cây động đậy lại tưởng có ai đang đuổi theo mình.

– Sai lầm do không chú ý. Ví dụ có lúc nghe lầm, nhìn lầm vì thiếu sự chú ý nhất định.

Những trường hợp sai lầm của tri giác có rất nhiều ứng dụng trong hoạt động thực tiễn, trong nghệ thuật,…

Lưu ý ảo giác không phải là sự sai lầm của tri giác về đối tượng có thật mà là phản ánh về một đối tượng không có thật. Ảo giác không phải từ giác quan mà là sản phẩm của đại não, là kết quả của sự thể hiện tình cảm, tư tưởng của chủ thể ra bên ngoài.

Các yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến tri giác

Những yếu tố chủ quan làm ảnh hưởng đến tri giác gồm có:

Kinh nghiệm trong quá khứ

Quá khứ trải qua sẽ ảnh hưởng lớn đến tri giác của con người. Một phần nhận biết là do thói quen, những điều đã biết trong hoạt động và cuộc sống.

Cũng vì những kinh nghiệm đó nên nhiều khi tri giác không chính xác về sự vật xung quanh. Ví dụ khi gặp người mới quen nhưng lại có cảm giác rằng đã từng gặp họ ở đâu đó rồi.

Nhu cầu của hiện tại

Nhu cầu làm hướng tri giác của con người đến những thứ mà họ đang cần. Thực tế, với các nhu cầu khó đạt được, con người sẽ gắn cho nó một giá trị lớn.

Còn với những nhu cầu dễ thỏa mãn, con người lại hay hạ thấp, xem thường giá trị của nó. Khi nhu cầu đã được thỏa mãn, tri giác của con người sẽ khách quan hơn với sự vật đó. 

Nhu cầu hiện tại sẽ tác động đến tri giác của con người
Nhu cầu hiện tại sẽ tác động đến tri giác của con người

Tình cảm hiện tại

Tri giác bị tác động mạnh mẽ bởi tình cảm, đặc biệt là lứa tuổi còn nhỏ khi những hiểu biết chưa được toàn diện. Tâm trạng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến hình ảnh tri giác.

Sự khác nhau giữa cảm giác, tri giác là gì tâm lý học?

Tri giác và cảm giác đều là hiện tượng tâm lý ở con người, đều được phát sinh theo một quá trình diễn biến tâm lý của con người với những hiện tượng được phản ánh trực tiếp. Cả hai cảm xúc này đều xuất phát và chịu sự kiểm tra, đánh giá từ thực tiễn. Giữa cảm cảm giác và tri giác có sự khác nhau cơ bản như sau: 

  • Cảm giác và tri giác thể hiện mức độ cao, thấp hoàn toàn khác nhau 
  • Cảm giác sẽ phản ánh thuộc tính bề ngoài riêng, đặc biệt rõ ràng nếu như có tác động trực tiếp đến con người. Còn Tri giác phản ánh cả cấu trúc đầy đủ của sự vật, hiện tượng có ảnh hưởng trực tiếp.
  • Cảm giác có sự kết hợp mọi giác quan với nhau, trong khi đó tri giác lại phối hợp giác quan theo hệ thống đã được định sẵn.
  • Cảm giác chính là cơ sở xuất hiện tri giác, tri giác quy định và cho phép chiều hướng cảm giác có thành phần, mức độ, bao gồm cả tính chất của cảm giác thành phần.

Với những thông tin trên chúng ta đã có thể hiểu hơn được về tri giác là gì, các đặc tính của tri giác cũng như phân biệt được sự khác nhau giữa cảm giác và tri giác. Hy vọng chúng sẽ hữu ích giúp bạn hiểu thêm được về tri giác của con người.

About Hoangcuc

Tôi là Hoàng Thị Cúc - Tôi đã có nhiều năm kinh nghiệm review các loại thiết bị vệ sinh công nghiệp và các kiến thức đời sống khác. Hy vọng những thông tin mà tôi chia sẻ sẽ giúp ích cho quý vị và các bạn!

View all posts by Hoangcuc →

Trả lời

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *