Trong văn chương, thơ ca muốn làm nổi bật nội dung và nghệ thuật thì cần sử dụng các biện pháp tu từ, trong đó có điệp ngữ. Vậy điệp ngữ là gì, các tác dụng của nó như thế nào. Tất cả các kiến thức này sẽ có trong bài viết dưới đây, mời bạn đọc cùng theo dõi.
Điệp ngữ là gì? Điệp từ là gì?
Chắc hẳn ai cũng đã được học điệp ngữ ở lớp 7. Điệp ngữ hay điệp từ là một biện pháp tu từ lặp đi lặp lại một từ, một cụm từ hoặc hoặc cả câu để tăng sức gợi hình, gợi cảm cho câu hoặc cho đoạn văn.
Lặp lại một từ thì được gọi là điệp từ, còn nếu lặp các cụm hoặc câu thì gọi là điệp ngữ.
Ví dụ trong bài thơ: Tiểu đội xe không kính – Phạm Tiến Duật.
“Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng
Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim
Thấy sao trời và đột ngột cánh chim
Như sa, như ùa vào buồng lái”
Trong khổ thơ trên, nhà thơ Phạm Tiến Duật đã điệp từ “nhìn thấy” 2 lần để nhấn mạnh hành động được nhắc tới trong câu.
Phân loại điệp ngữ
Trong văn lớp 7, điệp ngữ được phân loại thành: nối tiếp, chuyển tiếp, ngắt quãng.
Điệp ngữ nối tiếp
Đây là kiểu điệp mà các từ các cụm từ được lặp lại sẽ đứng nối tiếp nhau trong câu. Điều này tạo sự mới mẻ, tăng tiến, liền mạch.
Ví dụ trong bài thơ: Gửi em, cô thanh niên xung phong của nhà thơ Phạm Tiến Duật cũng có rất nhiều câu điệp ngữ nối tiếp:
“Anh đã đi rất nhiều, rất nhiều”
“Anh đã tìm em rất lâu, rất lâu”
“Thương em, thương em, thương em biết mấy”
Những câu thơ trên, tác giả đã lặp lại từ “rất lâu”, “ rất nhiều” 2 lần và từ “thương em” đã lặp 3 lần liên tiếp. Việc sử dụng phép lặp này khiến sự da diết như tăng lên gấp bội, gợi nỗi nhớ nhung của tác giả với nhân vật “em”.
Điệp ngữ chuyển tiếp (vòng)
Điệp ngữ vòng được hiểu là các từ, cụm từ ở cuối câu văn, câu thơ trước sẽ được lặp lại ở đầu câu văn sau. Điều này giúp câu thơ sau tạo sự chuyển tiếp và gây cảm xúc dạt dào cho người nghe, người đọc.
Ví dụ trong bài thơ Chinh Phụ ngâm – Đặng Trần Côn, theo bản dịch của Đoàn Thị Điểm có đoạn.
“Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy
Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu.
Ngàn dâu xanh ngắt một màu,
Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?”
Đoạn thơ trên, “thấy” và “ngàn dâu” là hai từ ngữ được tác giả lặp lại ở đầu câu sau tạo nên sự chuyển tiếp, trùng trùng, điệp điệp, ngút ngàn không chỉ của màu xanh của dâu mà còn là nỗi nhớ chồng của người chinh phụ.
Điệp ngữ cách quãng
Điệp ngữ ngắt quãng chính là các từ ngữ lặp giãn cách nhau, có thể cách nhau một câu văn hoặc cách nhau hai, ba câu thơ của một khổ thơ.
Ví dụ trong bài: Mùa xuân nho nhỏ – Thanh Hải
“Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến”.
Trong khổ thơ trên điệp từ “ta” được nhà thơ lặp lại 3 lần ở đầu mỗi câu thơ cho ta thấy được khát khao của nhân vật “ta” mong muốn được hòa mình làm mọi điều trong cuộc sống.
Tác dụng của điệp ngữ
Chắc hẳn khi soạn văn lớp 7 ở bài điệp ngữ, bạn sẽ gặp câu tác dụng của điệp ngữ là gì? Điệp ngữ có những tác dụng sau:
Gợi hình ảnh
Ví dụ: “Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm”
(Tây Tiến, Quang Dũng)
Điệp từ “dốc” được tác giả nhắc lại hai lần gợi nên hình ảnh đồi núi trập trùng, hiểm trở, khúc khuỷu.
Tạo sự nhấn mạnh vấn đề
Phép điệp ngữ thường được sử dụng để nhấn mạnh vào một sự việc, sự vật nào đó hoặc việc lặp lại có chủ đích để nhấn mạnh twm tư, tình cảm cũng như nỗi lòng lòng của nhân vật được nhắc tới trong câu.
Ví dụ, trong bài Bếp lửa – Bằng Việt
“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa!”
Trong khổ thơ trên từ “một bếp lửa” được lặp lại 2 lần nhằm nhấn mạnh hình ảnh bếp lửa trong trí nhớ của người cháu. Qua đó thể hiện tình cảm là nỗi nhớ nhung da diết về bà và về “bếp”.
Tạo sự liệt kê
Nó còn có tác dụng liệt kê các sự vật, sự việc được nói tới trong câu để làm sáng tỏ ý nghĩa, tính chất của các sự vật, sự việc.
Ví dụ trong bài thơ Hạt gạo làng ta – Trần Đăng Khoa
“Hạt gạo làng ta
Có vị phù sa
Của sông Kinh Thầy
Có hương sen thơm
Trong hồ nước đầy
Có lời mẹ hát
Ngọt bùi đắng cay”
Điệp từ “có” được nhà thơ lặp lại 5 lần tạo sự liệt kê, điều này đã làm nổi bật những tinh túy làm nên hạt gạo: vị phù sa, hương sen, lời mẹ hát,… Từ đó người đọc có thể cảm nhận được sự vất vả, nhọc nhằn khi làm ra được hạt gạo.
Giúp khẳng định
Các từ ngữ lặp lại có tác dụng khẳng định điều tất yếu hoặc niềm tin của tác giả vào sự việc sẽ xảy ra.
Ví dụ:
“Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn tám mươi năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phía Đồng minh chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do! Dân tộc đó phải được độc lập”.
(Trích trong bài Tuyên ngôn độc lập của Chủ tịch Hồ Chí Minh)
Cụm từ “dân tộc đó phải” được lặp lại 2 lần chính là sự khẳng định điều chắc chắn, tất yếu “phải được độc lập” của một dân tộc kiên cường, bất khuất.
Chú ý về cách sử dụng điệp từ
Điệp ngữ là một biện pháp tu từ phổ biến, được sử dụng rất nhiều trong văn chương giúp khắc họa hình ảnh, tình cảm mà tác giả muốn gửi gắm vào tác phẩm.
Tuy vậy, khi sử dụng điệp từ thì bạn phải xác định được mục đích sử dụng và chỉ sử dụng nó khi cần thiết và phải có lối diễn giải mạch lạc rõ ràng. Không nên lạm dụng điệp ngữ trên mức cho phép gây rườm rà cho bài văn.
Hoặc trong một bài văn bạn có thể kết hợp nhiều biện pháp tu từ khác nhau như: điệp ngữ, so sánh, hoán dụ, ẩn dụ,… Nhưng phải chọn lọc và sử dụng các biện pháp tu từ cần thiết, không nên kết hợp quá nhiều biện pháp tu từ trong một đoạn khi chúng ta chưa hiểu rõ.
Hy vọng rằng, bài viết này sẽ giúp bạn hiểu được khái niệm điệp ngữ là gì, tác dụng và cách dùng hiệu quả. Nếu có thắc mắc hoặc câu hỏi nào liên quan đến điệp từ hoặc các biện pháp tu từ khác, hãy để lại bình luận ngay dưới bài viết này, chúng tôi sẽ hỗ trợ giải đáp cho bạn ngay lập tức.
