Không ít các gia đình hiện nay đã gộp cả bàn thờ gia tiên và bàn thờ thần vào làm 1 để có thể phù hợp với nhịp sống hiện đại ngà nay nhằm tiết kiệm không gian, thời gian. Tuy nhiên, vẫn còn khá nhiều điểm chưa hợp lý. Bài viết này sẽ giới thiệu đến bạn những hướng dẫn về cách bài trí bàn thờ gia tiên chuẩn xác nhất để mang lại sự bình an, phù hộ của tổ tiên và thần phật.
Cách bài trí bàn thờ gia tiên
Tùy theo quy mô của căn nhà và điều kiện tài chính của chủ nhà mà bàn thờ gia tiên sẽ có các kích thước cũng như kiểu cách, thiết kế khác nhau. Tuy nhiên, những quy tắc cơ bản tối thiểu vẫn cần phải đảm bảo cách bài trí bàn thờ gia tiên gồm:
- Bát hương – một vật phẩm không thể thiếu được trưng bày trên bàn thờ gia tiên. Gia chủ có thể tùy chọn chất liệu của bát hương được làm từ đồng hay sứ và được đặt trước bài vị tổ tiên hoặc tượng thần phật.
- Khi bỏ tro vào trong bát hương, không nên bỏ quá đầy. Đồng thời, thường xuyên rút bớt chân hương để bát hương được gọn gàng và “thông thoáng” hơn. Lưu ý, khi thắp hương chỉ nên thắp 1 hoặc 3 que hương mà thôi.
- Bàn thờ là nơi thanh tịnh nhất của căn nhà, vào ngày Mùng Một và Ngày Rằm hàng tháng chỉ nên cúng lễ hương hoa, trà quả,… Trong những ngày lễ tết, nếu có cỗ mặn nên đặt đồ cúng mặn tại chiếc bàn phụ phía trước và thấp hơn bàn thờ chính.
Ngoài ra, tùy theo cấu trúc, thiết kế và diện tích của bàn thờ mà gia chủ có thể bày trí thêm một số vật phẩm khác như: khung ảnh, đôi nến, lọ hoa, đèn thờ, đỉnh trầm,…. Gia chủ có thể treo thêm hoành phi câu đối, đặt cặp lục bình ở 2 bên bàn thờ. Thực phẩm dùng để thờ cúng nên tránh đồ tươi sống, thay vào đó là dùng đồ chay như hoa quả, bánh kẹo sao cho số lượng mỗi thứ là số lẻ.
– Cách sắp xếp bát hương
Cách bài trí bàn thờ trong quan niệm của người Việt không thể thiếu đi bát hương. Bát hương được dùng để cắm nhang khi cúng bái, cầu khấn, hành lễ, … Người Việt quan niệm rằng đây là nơi mà tổ tiên ngụ lại mỗi dịp lễ, cúng,… Bên cạnh đó, vẫn có không ít thắc mắc không biết bàn thờ gia tiên có mấy bát hương, cách bày bàn thờ gia tiên như thế nào cho chuẩn xác.
Hầu như tất cả các nhà chuyên gia về phong thủy đều cho rằng cách bố trí bàn thờ gia tiên có ba bát hương là phổ biến nhất. Trong đó, theo hướng nhìn vào bàn thờ sẽ có một bát hương đặt ở bên trái – thờ Bà Cô Ông Mãnh, một bát hương đặt ở bên phải để thờ gia tiên, còn bát hương ở giữa để thờ các vị Thần linh.
Thực tế hiện nay, đa phần các gia đình đều lựa chọn cách bày bàn thờ gia tiên một cách tối giản là gộp chung vào thành một bát hương mà thôi. Tuy cách bố trí bàn thờ trong gia đình này không được hợp phong thủy lắm nhưng có thể tiết kiệm và tiện lợi hơn cho gia chủ. Nếu gia đình bạn cũng lựa chọn cách sắp đặt bàn thờ gia tiên này thì chỉ cần chú ý cách bày bàn thờ một chút là được.
Theo quan niệm người Việt, làm thủ tục bỏ bát hương khi chuyển nhà hay di chuyển bát hương đi chỗ khác vô cùng quan trọng bởi bát hương thể hiện tấm lòng tưởng nhớ thế hệ đi trước của chủ nhà khi thắp nhang.
– Cách đặt di ảnh trên ban thờ
Di ảnh thờ tổ tiên, những người thân trong gia đình đã khuất thường được làm bằng khung ảnh hoặc đúc tượng thờ bằng đồng nếu gia đình có điều kiện về tài chính.
Trong hướng dẫn cách sắp xếp ảnh trên bàn thờ gia tiên thì di ảnh của người thân đã mất trong gia đình sẽ được sắp xếp theo nguyên tắc: Nam tả – Nữ hữu. Cách bày bàn thờ gia tiên chuẩn là hình của người đàn ông sẽ được đặt ở phía trái, người phụ nữ ở phía bên phải là chuẩn nhất, xét theo hướng chủ tọa của bàn thờ, tức là từ phía trong bàn thờ nhìn ra.
– Sắp xếp bình hoa
Nguyên tắc sắp xếp bình hoa và mâm quả đúng nhất trong cách bố trí bàn thờ gia tiên theo hướng người đứng khấn nhìn vào là: bình hoa được cắm bên phải bàn thờ, còn mâm ngũ quả sẽ phải đặt ở bên trái của bàn thờ.
Lý giải cho cách đặt bình hoa trên bàn thờ, ta phải nhắc đến quan niệm Đông Bình – Tây Quả. Từ xưa, bàn thờ Gia Tiên luôn được đặt tại vị trí gian giữa của căn nhà hướng Nam. Theo cách trang trí bàn thờ gia tiên đúng thì bình hoa nên được sắp xếp ở bên trái bàn thờ (tức phía Đông) với mục đích đón gió Đông Nam.
Như vậy thì hương hoa sẽ lan tỏa khắp ban thờ mỗi khi có gió Đông. Đĩa quả sẽ được đặt ở bên phải (tức phía Tây) để tiện tay phải cho hương linh các vị thần, tổ tiên dùng.
Trong phong thủy cách bố trí bàn thờ gia tiên, có thể sử dụng hoa giả hoặc hoa tươi để cắm trên bàn thờ vào ngày thường. Những ngày lễ, tết thì gia chủ nên sử dụng hoa tươi là tốt nhất. Các loại hoa được sử dụng phổ biến trong mỗi dịp lễ tết có thể kể đến như: hoa huệ, hoa cúc, hoa lay ơn hoặc hoa mai, hoa đào,…
– Cách đặt mâm bồng trên bàn thờ gia tiên
Đĩa hoa quả có thể làm từ các chất liệu khác nhau như sứ, đồng… là một vật dụng được dùng để đặt hoa quả trên bàn thờ. Theo phong thủy cách bố trí bàn thờ gia tiên, mâm bồng mang ý nghĩa con cháu gửi gắm lòng tôn trọng và biết ơn tổ tiên. Mâm bồng đặt trên bàn thờ gia tiên thường khá to để đặt vừa ngũ quả thờ cúng.
Tùy phong tục của mỗi vùng miền hoặc theo thiết kế của sản phẩm trên bàn thờ mà có các vị trí đặt mâm bồng khác nhau. Tuy nhiên, cách trang trí bàn thờ gia tiên hợp lý nhất vẫn là đặt mâm bồng ở phía trước bát hương. Hãy đặt ở giữa hoặc ở cạnh bàn thờ sao cho mâm bồng phía trên bát hương.
Nếu gia đình bạn thờ 1 mâm bồng: Cũng xuất phát từ câu Đông Bình – Tây Quả mà vị trí hợp lý là phía đông đặt lọ hoa phía tây đặt đĩa quả. Sắp xếp bàn thờ gia tiên đúng cách là nên có 1 lọ hoa và 1 mâm bồng mang ngụ ý những bông hoa sẽ hấp thụ nguồn năng lượng buổi sáng khi ánh nắng chiếu rọi vào và đơm hoa kết trái vào cuối ngày.
Nhưng, ngày nay các gia đình thường sẽ lựa chọn đặt 2 lọ hoa ở 2 bên còn mâm bồng được đặt ở ngay chính giữa cân xứng. Nếu thờ 2 mâm bồng thì cách bố trí bàn thờ gia tiên đúng là đặt ở 2 bên 2 chiếc cho cân xứng. Nếu thờ 3 mâm bồng thì vị trí đặt là ở phía trước ba bát hương, chú ý mâm bồng ở giữa sẽ to hơn 2 mâm bồng ở 2 bên.
Hoa quả thờ cần phải tươi, chín và mới, có thể chọn các loại quả như chuối, bưởi, lê, quýt,… Đừng nên thắp hương các loại quả mọc sát đất hoặc có gai sắc nhọn, mùi nồng, đắng, chua hay bị méo mó sẽ thể hiện thái độ bất kính.
– Cách đặt Đèn dầu hoặc nến
Cách bày trí cặp chân nến, còn được gọi với cái tên là đèn Lưỡng Nghi, tuân theo quan niệm dân gian: Thái Cực sinh Lưỡng Nghi. Do đó, cần đặt 2 chân nến ở 2 phía góc ngoài bàn thờ. Từ trong nhìn ra, bên trái sẽ đại diện cho mặt trời, còn bên phải đại diện cho mặt trăng. Hiện nay, người ta còn thay thế cặp chân nến bằng loại đèn điện với hình dạng giống hệt.
Bạn không biết loại đèn trang trí bàn thờ tổ tiên nên chọn như thế nào? Để sắp xếp bàn thờ gia tiên đúng cách thì đặt đèn thái cực ở chính giữa bàn thờ, ở phía dưới chân khám thờ. Dân gian luôn cho rằng loại đèn này lúc nào cũng phải cháy sáng. Bởi vậy, hầu hết các gia đình hiện nay đều thay đèn dầu ngày xưa bằng đèn điện để đảm bảo an toàn cũng như sự tiện lợi.
Lưu ý, ta nên chọn đèn có độ sáng vừa đủ, nên đỏ hoặc vàng yếu, không nên có độ sáng quá chói. Cách bố trí bàn thờ gia tiên với đèn Thái Cực còn tùy thuộc vào không gian thờ cúng. Gia chủ có thể linh động chọn kiểu đèn Thái Cực hợp với cách bài trí bàn thờ.
– Hoành phi, câu đối
Có 2 loại hoành phi đó là Cuốn thư (tức Đức Lưu Quang) với ý nghĩa “Đức sang được lưu giữ muôn đời” hoặc Đại tự (tức Tích Thiện Dư Khánh) với ý nghĩa “Tích thiện ắt có nhiều phúc”, ở hai bên sẽ khắc tên người lập và thời gian lập. Cách sắp xếp bàn thờ gia tiên đúng cách là đặt hoành phi ở vị trí trên nóc bàn thờ.
Đối với câu đối, trên thị trường hiện nay có rất nhiều mẫu câu đối đa dạng với ý nghĩa rất hay mà bạn có thể tùy chọn. Nhưng hãy lưu ý lựa chọn câu đối có nội dung liên quan đến khí vượng, tài lộc hoặc mang tới điều may mắn cho gia đình.
– Bộ đỉnh hương
Bộ đỉnh hương gồm 3 phần, được đặt hết phía sau bát hương, trong đó lư đồng được đặt ở vị trí trung tầm, 2 nến đồng hoặc 2 con hạc sẽ được đặt hai bên. Bộ đỉnh hương được dùng để đốt trầm trong các dịp lễ, góp phần khiến cho không gian thờ cúng của gia đình trang trọng hơn.
Tuy nhiên, bộ đỉnh hương không quá cần thiết và thường chỉ sử dụng cho những phòng thờ diện tích rộng. Nếu gia đình bạn không muốn đặt cũng không sao.
– Ống cắm hương, Bình rượu
Theo quan niệm tâm linh người Việt, ống đựng hương trở thành vật thờ phổ biến ở hầu hết các cách sắp xếp bàn thờ gia tiên. Tuy nhiên, ống hương bằng gốm vẫn là chất liệu được nhiều gia đình lựa chọn nhất.
Ống hương, ống đựng hương có công dụng dùng để cắm hương, đựng hương hoặc có gia đình đựng đũa thờ. Ống hương thường được đặt ở vị trí trong cùng của góc trái bàn thờ; phụ thuộc vào kích thước của bàn thờ mà người ta chọn lựa loại ống hương phù hợp.
Việc bày biện các vật phẩm thờ giúp cho cách bố trí bàn thờ nhìn vừa gọn gàng, sạch sẽ, mà còn làm tăng sự hài hòa của âm – dương. Các mẫu ống đựng hương làm từ chất liệu gốm được chạm khắc nhiều kiểu họa tiết hoa văn khác nhau như: hoa sen, long chầu nguyệt, hoa đào, long phụng, cuốn thư, chim công,…
Các họa tiết trên sẽ giúp mang lại tính thẩm mỹ cao cho bàn thờ gia tiên. Khi được kết hợp cùng với những vật dụng thờ cúng khác có thể tạo nên sự cân bằng, đối xứng, hài hòa âm dương cho không gian thờ cúng của gia đình.
Ống hương làm từ chất liệu gốm còn mang đậm giá trị về phong thủy, tâm linh với cuộc sống, sức khỏe, sự nghiệp của cả gia đình. Vì thế, gia chủ nên lựa chọn đồ thờ cúng có sự đồng bộ về chất liệu, màu sắc và kích thước để mang lại những giá trị tốt nhất.
Một số lưu ý khi bài trí bàn thờ gia tiên
Khi đã nắm rõ cách bài trí bàn thờ đúng thì một trong những việc gia chủ cần phải lưu tâm nhất là cách đặt bàn thờ tổ tiên trong nhà. Vì bàn thờ mang ý nghĩa vô cùng thiêng liêng nên trong phong thủy đồ thờ, bạn không được kê bàn thờ gia tiên ở gần nhà vệ sinh, nhà tắm, hoặc những nơi bẩn. Bên cạnh đó, không được đặt bàn thờ ở khu vực phía dưới nhà vệ sinh (với nhà có nhiều tầng).
Bàn thờ gia tiên nên được đặt ở vị trí yên tĩnh, tránh tiếng động ồn ào. Nếu gia đình có điều kiện kinh tế thì có thể xây hẳn phòng thờ riêng. Vị trí tầng cao nhất trong nhà là cách đặt bàn thờ tổ tiên đúng nhất, không nên lựa chọn cách bố trí bàn thờ treo tường vì làm giảm đi tính chất trang nghiêm.
Không nên để bàn thờ ở nơi hướng thẳng cửa sổ hoặc cửa ra vào, mà nên bố trí thiết kế cửa phòng thờ bên hông. Theo quan niệm về phong thủy thì bàn thờ nếu hướng thẳng cửa ra vào hoặc cửa sổ sẽ làm hao khí, hạn chế may mắn của gia chủ. Nếu diện tích nhà quá hẹp, bàn thờ phải hướng trực tiếp lối đi, thì bạn có thể sử dụng rèm che hoặc tấm bình phong giúp tách biệt không gian thờ cúng.
Không nên bố trí bàn thờ ở trước phòng ngủ, hoặc hướng nhìn thẳng về phía phòng ngủ của gia đình vì điều này sẽ có ý nghĩa bất kính với tổ tiên.
Có nhiều ý kiến thắc mắc về cách sắp xếp bàn thờ gia tiên đúng cách với bàn thờ Phật, không biết bàn thờ Phật chung với gia tiên có được không, câu trả lời là không nên. Đúng phong thủy về việc thờ phụng thì bàn thờ gia tiên nên được đặt ở bên hông bàn thờ Phật, để có thể được hưởng phúc ân từ Phật khi gia chủ vái lạy. Tuyệt đối không được thờ chung bàn thờ Phật và bàn thờ gia tiên.
Hy vọng với các hướng dẫn chi tiết về cách bài trí bàn thờ gia tiên nêu trên đã giúp bạn hiểu rõ hơn về phong tục thờ cúng truyền thống của dân tộc ta, từ đó giúp cho bạn có một quá trình chuyển dọn nhà nhanh chóng, suôn sẻ, luôn được thần linh, tổ tiên phù hộ, chứng giám.
